ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: PETER TAMAS
Η Ελένη Κεκροπούλου είναι συγγραφέας και εκδότρια. Δεν ξέρω πώς αυτά τα δύο μπορούν να επηρεάσουν το ένα τ’ άλλο, διαβάζοντας όμως το βιβλίο της «Το σημάδι του Κάιν», μπορώ μετά βεβαιότητας να πω ότι πρόκειται για ένα κλασικό βιβλίο που θα αντέξει στην πορεία του χρόνου.
Την επισκεφτήκαμε στα γραφεία του εκδοτικού της οίκου (Ενάλιος-Ωκεανός), όπου μας υποδέχθηκε, εμένα και τους συνεργάτες μου, σε μια απόλυτα φιλική ατμόσφαιρα. Αναγνωρίσαμε – πέρα από την υπέροχη θέα προς την Ακρόπολη – την υπέροχη εσωτερική ακτινοβολία της ίδιας, αλλά και των συνεργατών της.
Είναι μία συνέντευξη που απόλαυσα ιδιαίτερα, γιατί καθ’ οδόν προς το γραφείο της αναρωτιόμουν ποιο πρόσωπο επικρατεί άραγε στην Ελένη Κεκροπούλου, της συγγραφέα ή της εκδότριας; Καταστάλαξα ότι και τα δυο συνυπάρχουν αρμονικά, χωρίς το ένα να παρεμποδίζει το άλλο ή να του «επιβάλλεται». Συνυπάρχουν με απόλυτο σεβασμό μεταξύ τους.
Ελένη Κεκροπούλου και Μαίρη Γκαζιάνη
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Κυρία Κεκροπούλου, γεννηθήκατε στην Καβάλα, αλλά μεγαλώσατε στα Τρίκαλα. Τι συμβολίζουν για εσάς αυτές οι δύο πόλεις;
ΕΛΕΝΗ ΚΕΚΡΟΠΟΥΛΟΥ: Η Καβάλα είναι ταυτισμένη με την οικογένειά μου, τους λατρεμένους μου παππούδες και τα υπέροχα καλοκαίρια μαζί τους. Τα Τρίκαλα είναι η πόλη της καρδιάς μου, εκεί όπου άνθισε η ανήσυχη εφηβεία μου, η πόλη όπου συνάντησα (είχα αυτήν την τύχη) τον μέντορα της ζωής μου, τον άνθρωπο που μου έδειξε έναν δρόμο μακρύ και δύσκολο, αλλά γεμάτο δώρα πνευματικά. Με έβαλε σ᾽ αυτόν, με τον δικό του ενθουσιασμό για γνώση και μάθηση. Τον αείμνηστο πια καθηγητή φιλολογίας, Γιώργο Πελίγκο.
Μ.Γ.: Μεγαλώνοντας, σπουδάσατε στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Πολιτικές Επιστήμες και Νομικά. Ασχοληθήκατε επαγγελματικά με τις επιστήμες σας;
Ε.Κ.: Λίγο έλειψε να γίνω διπλωμάτης. Αυτό ήθελα αρχικά, για αυτό και επέμεινα στην εκμάθηση ξένων γλωσσών στις οποίες είχα μεγάλη έφεση. Έδωσα τις καθιερωμένες εξετάσεις στο υπουργείο Εξωτερικών, αλλά αν και επέτυχα στις εξετάσεις, ένας αστάθμητος παράγων άλλαξε τα πάντα. Ο ερχομός του γιου μου στη ζωή, με έκανε να αναθεωρήσω τα πάντα. Έβαλα πρώτα την οικογένεια και μετά την καριέρα. Δεν μετάνιωσα ποτέ.
Μ.Γ.: Εργάζεστε πολλά χρόνια ως μεταφράστρια και επιμελήτρια βιβλίων. Ποια είναι η γνώμη σας για την ελληνική λογοτεχνία;
Ε.Κ.: Έχω μεταφράσει αριστουργήματα της ξένης λογοτεχνίας, αλλά έχω μεταφράσει και μέτρια βιβλία, ή υπερεκτιμημένα επίσης. Η ελληνική λογοτεχνία είναι σε πολύ καλό επίπεδο και πραγματικά χτυπάει κορυφή όταν παύει να έχει ομφαλοσκοπικές αγκυλώσεις. Δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτε την ξένη καλή λογοτεχνία.
Μ.Γ.: Γράφετε παιδικά βιβλία και μυθιστορήματα. Ποιο θεωρείτε πιο δύσκολο είδος;
Ε.Κ.: Το παιδικό μυθιστόρημα απαιτεί και μια παιδαγωγική προσέγγιση, και ίσως για αυτό να θέλει περισσότερη προσοχή. Άλλωστε η αγάπη για την ανάγνωση ξεκινάει από την παιδική ηλικία. Όλα τα είδη είναι δύσκολα, αν τα κάνεις με τέχνη. Θα έλεγα, όμως, ότι το ιστορικό μυθιστόρημα τύπου «Πόλεμος και Ειρήνη» (κι όχι το μυθιστόρημα που πατάει σε κάποια ιστορική περίοδο) είναι το πιο δύσκολο, αφού απαιτεί κριτική μελέτη και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Είναι έργο μεγάλης ευθύνης επίσης, κάτι που δεν ισχύει με το απλό μυθιστόρημα.
Μ.Γ.: Μελετάτε την ιστορία και την μεταφέρετε στα μυθιστορήματά σας. Θεωρείτε ότι είναι ένας εύκολος τρόπος να μάθουν οι αναγνώστες όσα δεν γνωρίζουν για διάφορα ιστορικά γεγονότα;
Ε.Κ.: Ναι, είναι ένας εύκολος τρόπος, όταν εμπιστεύονται τον συγγραφέα και γνωρίζουν ότι προσπαθεί να είναι όσο πιο αντικειμενικός γίνεται. Διαβάζοντας κάποιος τον «Περίπλου» του Ρώμα, μαθαίνει τα πάντα για την Ενετοκρατία στα Επτάνησα και απολαμβάνει εξαιρετικό ανάγνωσμα ταυτόχρονα.
Μ.Γ.: Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο σας «Το σημάδι του Κάιν». Γνωρίζουμε ότι ο Κάιν σκότωσε τον αδερφό του. Εσείς πώς το εννοείτε;
Ε.Κ.: Το «Σημάδι του Κάιν» είναι στην ουσία ο ανταγωνισμός που υπάρχει ανάμεσα στα δυο αδέλφια και γίνεται άρρωστος και φονικός όταν απειλείται η εξουσία ή η ιδιοκτησία του ενός έναντι του άλλου. Και γνωρίζουμε ότι συνήθως υπάρχει ένας υφέρπων ανταγωνισμός ανάμεσα σε αδέλφια του ίδιου φύλου, κυρίως όμως στα αγόρια. Έτσι και στην δική μου ιστορία, τα δυο αδέλφια διεκδικούν την ίδια γυναίκα, που όμως μπορεί να την έχει μόνον ο ένας. Και φτάνουν ακόμη και στην φονική σύγκρουση.
Μ.Γ.: Δεδομένου ότι και αυτό το βιβλίο σας είναι ιστορικό, σε ποια περίοδο αναφέρεται;
Ε.Κ.: Η περίοδος που καλύπτει το «Σημάδι του Κάιν», είναι η εικοσαετία μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς, το 1881. Μία περίοδος γεμάτη τραυματικά γεγονότα, με μια Ελλάδα που πασχίζει να βηματίσει προς την Δύση, σκοντάφτοντας συνεχώς και σπάζοντας τα πόδια της…
Μ.Γ.: Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας στα χρόνια που αναφέρεται το βιβλίο σας, έχει κοινά σημεία με τη σημερινή οικονομική κατάσταση. Ήταν τυχαία από μέρους σας η επιλογή της συγκεκριμένης εποχής, ή θέλατε κάτι να τονίσετε;
Ε.Κ.: Τόσο κοινά μάλιστα, που μένεις με το στόμα ανοιχτό! Οι δανειστές της εποχής, ο ΔΟΕ, πιέζει την Ελλάδα να πληρώσει τα χρέη της (έχουν ως τότε συναφθεί τρία δάνεια από Κουμουνδούρο, Δηλιγιάννη και Τρικούπη) και οι πολιτικοί της λένε «Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος». Οπότε και η ΔΟΕ, εκβιάζει αλλιώς. Γίνεται η εισβολή των Οθωμανών στην μόλις πριν μερικά χρόνια απελευθερωμένη Θεσσαλία και δεν μένει τίποτε όρθιο με τον λεγόμενο «βρόμικο πόλεμο» του 1897.
Μ.Γ.: «Όλα τα πρόσωπα και τα γεγονότα που περιγράφονται είναι πέρα για πέρα αληθινά», σημειώνετε στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Πώς έφτασε σ’ εσάς η ιστορία των ηρώων σας;
Ε.Κ.: Την ιστορία την ανακάλυψα σε κάποιο παλιό βιβλίο. Ύστερα αναζήτησα μέλη της οικογένειας, και βρήκα απογόνους τρίτης γενιάς. Κάποιοι ζουν στην Αθήνα, κάποιοι στην Αγγλία. Την έψαξα σε βάθος και μετά άφησα τους ήρωες να «μιλήσουν» και να μου δείξουν αν με διαλέγουν να γράψω για αυτούς. Είναι σημαντικό για μένα να με διαλέγουν οι ήρωές μου, κι όχι το αντίστροφο. Αυτό μοιάζει λίγο μεταφυσικό, αλλά για μένα είναι πάντα έτσι.
Μ.Γ.: «Το σημάδι του Κάιν» είναι ένα βιβλίο 850 σελίδων. Πόσο χρόνο σας πήρε η έρευνα και η συγγραφή του;
Ε.Κ.: Συγγραφή και έρευνα, περίπου έναν χρόνο. Από τη στιγμή που αρχίζει να με απασχολεί μια ιστορία, κινούμαι πολύ γρήγορα και ζω πια μέσα και αποκλειστικά στην ιστορία μου, μέχρι να ολοκληρωθεί. Δεν με απασχολεί τίποτε άλλο. Κοιμάμαι και ξυπνάω μ’ αυτήν. Η έρευνα και η μελέτη είναι το πιο μεγάλο κομμάτι. Η συγγραφή γίνεται σε πιο σύντομο χρόνο, ειδικά όταν είμαι πολύ καλά διαβασμένη!
Μ.Γ.: Εκτός από συγγραφέας είστε και εκδότρια. Ποιες λεπτές ισορροπίες χρειάζονται για να είναι κάποιος συγγραφέας και εκδότης;
Ε.Κ.: Δεν ξέρω, το ένα με το άλλο δεν συγκρούονται πάντως. Υπήρξα πρώτα μεταφράστρια και συγγραφέας και μετά έγινα εκδότρια. Βασικά έγινα εκδότρια για να εκδίδω βιβλία που πρότεινα και που οι άλλοι εκδότες τα έβρισκαν ανεμπορικά ή αδιάφορα για τα γούστα τους. Όταν έφτιαξα τον Ενάλιο, ο εκδοτικός χώρος γύρισε σελίδα στο μέλλον. Μέσα από τον Ενάλιο γνώρισε το ευρύ αναγνωστικό κοινό το άριστο ιστορικό μυθιστόρημα και πλήθος ιστορικών, φιλοσοφικών, επιστημονικών, ψυχολογικών (και πολλών άλλων ειδών) βιβλίων που μέχρι τότε κανείς δεν τολμούσε να εκδώσει. Από εμάς γνώρισε η Ελλάδα την Υπατία την Αλεξανδρινή, τον Χίτλερ της Ιστορίας, τους Φράγκους στο Αιγαίο, το Όνειρο της Λογικής, το Σκέψου σαν Θεός, Τα Ψιλά Γράμματα της Ιστορίας, Τα απόκρυφα Ευαγγέλια, τον Φυλακισμένο του Αλγερίου, και ων ουκ έστιν αριθμός κλασικών τίτλων, όπως το Περί Φιλίας του Κικέρωνα, το Περί Πλούτου του Ξενοφώντα και πολλά πολλά άλλα που έκαναν πάταγο στην αγορά και άνοιξαν έναν νέο δρόμο αναγνωστών υψηλού επιπέδου. Πάντα με στενοχωρούσε η ελληνική αγορά βιβλίου που δεν μπορούσες να βρίσκεις τα πάντα. Εκδίδω βιβλία που είτε είναι εμπορικά, είτε μου αρέσουν εμένα πάρα πολύ, ή και τα δύο -κάτι μάλλον σπάνιο.
Μ.Γ.: Με ποια κριτήρια επιλέγετε τα βιβλία που εκδίδετε;
Ε.Κ.: Τα κριτήρια είναι πολλά. Οι τάσεις που υπάρχουν στην παγκόσμια λογοτεχνία λαμβάνονται σοβαρά υπ᾽ όψιν, αλλά δεν θα έβγαζα ποτέ βιβλία όπου κυριαρχεί η αδιέξοδη βία και το αίμα. Μ᾽ ενδιαφέρει να υπάρχει στο τέλος για τον αναγνώστη μια σκέψη, ένα ηθικό δίδαγμα, ένας προβληματισμός. Να σου αφήνει κάτι. Αν δεν σου αφήνει τίποτε, τότε έχασες τον χρόνο σου τσάμπα. Τα βιβλία που έχουν να πουν για την εποχή που ζούμε, για την κοινωνική κατάσταση, για τη μοίρα των ανθρώπων.
Μ.Γ.: Από την εμπειρία σας, τι είδους βιβλία πιστεύετε ότι προτιμά το αναγνωστικό κοινό;
E.K.: Αυτή είναι μια πολύ ωραία ερώτηση, και θα σας δώσω μια σκληρή απάντηση. Το αναγνωστικό κοινό που ξέρει από βιβλία και ζει μ’ αυτά, δεν προτιμά κανένα είδος. Τα καταβροχθίζει όλα, αρκεί να είναι λογοτεχνικά. Αυτό το κοινό, λοιπόν, είναι πολύ πολύ μικρό στην Ελλάδα. Ελάχιστο. Και δεν το κερδίζει κανείς. Κινείται μόνο του, όπου θέλει. Το άλλο κοινό, το «μεγάλο», δεν έχει ξεφύγει ακόμη από τα βιβλία τύπου «Ρομάντσο». Και το υπόλοιπο μεγάλο πραγματικά «κοινό», πεθαίνει χωρίς να έχει διαβάσει ποτέ τίποτε. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν διαβάζουμε. Κοιτάξτε τους γύρω σας και ρωτήστε τους: πόσα βιβλία έχουν διαβάσει τον τελευταίο χρόνο; Ή θα σας κοιτάξουν σαν να έχετε κατεβεί από τον Άρη, ή θα σας πουν τον πρώτο τίτλο που έρχεται στον νου τους και που σίγουρα δεν τον έχουν διαβάσει, αλλά κάπου τον άκουσαν.
Σ’ αυτό φταίει το ανάγωγο σχολείο που κάνει τα παιδιά να μισούν το διάβασμα…
Μ.Γ.: Ποια είναι η άποψή σας για την ψηφιοποίηση των βιβλίων, θα επικρατήσουν σε βάρος των έντυπων βιβλίων ή όχι;
Ε.Κ.: Μπορεί σε διακόσια χρόνια από σήμερα, αλλά και πάλι δεν είμαι σίγουρη. Όχι, το φυσικό βιβλίο θα υπάρχει και θα υπάρχει. Σας το λέει ένα άτομο που διαβάζει βιβλία στην οθόνη από τότε που υπάρχει υπολογιστής. Διαβάζω και στην οθόνη, και έντυπα βιβλία. Αν θέλεις να κατανοήσεις σε βάθος, χρειάζεσαι χαρτί.
Μ.Γ.: Στην σημερινή εποχή της οικονομικής κρίσης, κατά πόσο έχει επηρεαστεί η αγορά των βιβλίων και πώς μπορούν να επιβιώσουν οι εκδοτικοί οίκοι και συνεπώς τα βιβλία;
Ε.Κ.: Έχει επηρεαστεί καίρια. Έχει συρρικνωθεί οικτρά, και αυτή η συρρίκνωση θα συνεχιστεί. Δεν θα επιβιώσουν παρά μόνο όσοι καταφέρουν να μαζέψουν τα αμάζευτα (για τα οποία φώναζα ως νέα Κασσάνδρα, τα πολλά προηγούμενα χρόνια) και να διατηρήσουν ένα μικρό ή μικρομεσαίο σχήμα. Το βιβλίο ήταν, είναι και θα είναι μικρή αγορά. Δεν πουλάμε γιαούρτι Φάγε.
Μ.Γ.: Κατά πόσο ισχύει το γνωμικό «Μην κρίνετε ένα βιβλίο από το εξώφυλλο»;
Ε.Κ.: Δεν ισχύει για μας. Επιλέγουμε εξώφυλλα σε πλήρη συνάρτηση με την ατμόσφαιρα του περιεχομένου. Αν ζητάτε την προσωπική μου άποψη, εγώ ποτέ δεν αγοράζω βιβλίο από το εξώφυλλο. Εγώ όμως δεν είμαι καν ο μέσος αναγνώστης.
Μ.Γ.: Είναι τα περισσότερα βιβλία της εποχής μας εφήμερα;
E.K.: Ναι, είναι το 90 τοις εκατό. Και συγγραφείς που σήμερα είναι πασίγνωστοι, σε μερικά χρόνια δεν θα τους θυμάται κανείς. Η ιστορία της Λογοτεχνίας, θα τους αφήσει απέξω. Κι άλλοι που δεν τους πολυγνωρίζει ο κόσμος, ή τους αγνοεί εντελώς, μπορεί να είναι οι αυριανοί Παπαδιαμάντηδες. Έτσι έγινε και με τον Παπαδιαμάντη και με πολλούς ακόμη. Μετά θάνατον γνώρισε το αναγνωστικό κοινό το μεγαλείο τους. Εκείνοι όμως πέθαναν στην ψάθα. Η Ιστορία, πάντως, αποκαθιστά τα πράγματα.
Μ.Γ.: Τι θα συμβουλεύατε τους νέους συγγραφείς που αναζητούν εκδοτικό οίκο;
Ε.Κ.: Να σέβονται τον εκδότη που θα επενδύσει σ’ αυτούς και να έχουν υπομονή, γιατί από την μια ημέρα στην άλλη ούτε γίνεται κανείς Καραγάτσης, ούτε «Ο Ιούδας Φιλούσε Υπέροχα». Το βιβλίο είναι μια επισφαλής επένδυση. Άκρως επισφαλής. Ποτέ ο εκδότης δεν βγάζει αυτά τα οποία ήλπισε και μερικές φορές μπαίνει μέσα ανεπανόρθωτα. Προωθείς όσο μπορείς ένα βιβλίο στο οποίο πιστεύεις, αλλά η αγορά είναι πολύ κουρασμένη από το πλήθος των σκουπιδιών που περνιούνται για λογοτεχνία, και από το πλήθος της λογοτεχνίας που μένει αχώνευτη και προκαλεί δυσανεξία. Επίσης είναι τραγικά κουρασμένη από τα πολυπληθή παζάρια, όπου βρίσκει κανείς μπιρ παρά τα ατυχήσαντα βιβλία. Όπου βέβαια τα διοχετεύει ο εκδότης για να μην καεί ολότελα η ήδη καμένη γούνα του. Ούτε εσύ ξέρεις πώς να εξορκίσεις αυτήν την αγορά, όπως κατήντησε, ούτε εκείνη ξέρει να αναγνωρίσει το διαμάντι που της προσφέρεις. Την έχει καταστρέψει ο αδιάντροπος και ανήθικος ανταγωνισμός κάποιων εκδοτών των τελευταίων δεκαεπτά ετών της ψεύτικης ευμάρειας.
Μ.Γ.: Τι να περιμένουμε το 2018 από τις εκδόσεις Ωκεανός;
Ε.Κ.: Έντιμα βιβλία για κάθε γούστο. Σεβόμαστε τη δουλειά που κάνουμε. Σεβόμαστε τον αναγνώστη και θέλουμε να είναι ευχαριστημένος. Πολλή ξένη λογοτεχνία, ιστορικά μυθιστορήματα υψηλού επιπέδου, και κάθε είδους εκλεκτά βιβλία, ελληνικά και ξένα.
Μ.Γ.: Αφού σας ευχαριστήσω για τον χρόνο σας και σας ευχηθώ καλοτάξιδο το βιβλίο σας και όλα τα βιβλία του εκδοτικού σας οίκου, θα σας ζητήσω να κλείσετε με μια δική σας φράση αυτή τη συνέντευξη.
Ε.Κ.: Θα σας πω τη φράση που μου είχε πει κάποτε ο αείμνηστος εκδότης Γιάννης Κονιδάρης, και θα την απευθύνω σε όλους αυτούς που τα προηγούμενα χρόνια πίστεψαν ότι θα κατακυριεύσουν την αγορά και θα την μονοπωλήσουν (και το χειρότερο, δημιούργησαν ψευδείς προσδοκίες εύκολου πλουτισμού) και τώρα αντιμετωπίζουν κατάματα μιαν άλλη πραγματικότητα:
«Κάτω από τον ήλιο υπάρχει θέση για όλους».
Σας ευχαριστώ πολύ!
*Το βιβλίο «Το σημάδι του Κάιν» της Ελένης Κεκροπούλου, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ωκεανός.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Ελένη Κεκροπούλου γεννήθηκε στον Ζυγό της Καβάλας, αλλά μεγάλωσε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας. Σπούδασε στο Καποδιστριακό πολιτικές επιστήμες και νομικά, καθώς και ξένες γλώσσες. Εργάζεται στον εκδοτικό χώρο εδώ και τριάντα έξι χρόνια ως μεταφράστρια, επιμελήτρια, εκδότρια και συγγραφέας.
Το συγγραφικό της έργο:
Παιδικά:
• Πες μου, μπαμπά, μια ιστορία, σε παρακαλώ (ιστορίες του Αισώπου για μικρά παιδιά μεταφρασμένες από το πρωτότυπο, με εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου).
Ιστορικά Μυθιστορήματα:
• Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η Καπετάνισσα
• Αγγέλικα η Μαντενούτα
• Σαν τα Κυνηγημένα Αγρίμια
Δηλώνει μαθήτρια διά βίου, διαβάζει ακατάπαυστα τα πάντα, αλλά κυρίως τους μεγάλους Έλληνες κλασικούς και εστιάζει στη μελέτη της Iστορίας, ελληνικής και ευρωπαϊκής. Αγαπά την κλασική μουσική, την όπερα, το θέατρο, την τζαζ, το Τρίτο Πρόγραμμα, την ατμόσφαιρα των μουσείων, τους αρχαιολογικούς χώρους και τους μεγάλους περιπάτους. Είναι παντρεμένη εδώ και τριάντα τέσσερα χρόνια με τον Γιάννη Χαραλαμπάκο, σύντροφο και συναγωνιστή στη ζωή, με τον οποίο απέκτησε τρία παιδιά.