Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

Φίλες και φίλοι, ξεκινώ σήμερα ένα μεγάλο ταξίδι μαζί σας. Ένα όμορφο και συναρπαστικό ταξίδι στους αιώνες που θα ξεδιπλώσει μπροστά σας την τέχνη, την αναγκαιότητα και την ομορφιά της αρχιτεκτονικής όλων των εποχών, σε όλη τη γη.

Η λέξη είναι ελληνική και προέρχεται από τη ρίζα αρχι = αρχηγός και τη λέξη τέκτων = χτίστης. Σημαίνει συγχρόνως τηΝ διαδικασία και το προϊόν του σχεδιασμού, της αποτύπωσης του σχεδίου και της κατασκευής διαφόρων κτιρίων. Είναι πάρα πολλές οι φορές που τα κτίρια εκλήφθηκαν ως σύμβολα πολιτισμών και ως αντικείμενα τέχνης, λόγω της απαράμιλλης ομορφιάς τους, ενώ διάφοροι πολιτισμοί έχουν ταυτιστεί με τα επιτεύγματα της αρχιτεκτονικής των κτιρίων τους που διασώθηκαν (όπως ο Παρθενώνας, οι Πυραμίδες της Αιγύπτου κ.ά).

Το αρχαιότερο γραπτό που σώζεται περί αρχιτεκτονικής είναι το De Architectura, του Ρωμαίου αρχιτέκτονα Βιτρούβιου, ένα έργο των αρχών του 1ου π.Χ. αιώνα. Σύμφωνα με τον Βιτρούβιο, μια άρτια κατασκευή πρέπει να ικανοποιεί τρεις αρχές: firmitas, utilitas, venustas, δηλαδή σταθερότητα, χρησιμότητα και τέρψη των οφθαλμών, και ο κάθε αρχιτέκτων έχει υποχρέωση να κάνει το καλύτερο δυνατό, ώστε να εξυπηρετήσει και τις τρεις αρχές.

Ο πολύ γνωστός μας αρχιτέκτων Άρης Κωνσταντινίδης – τα έργα του οποίου άφησαν εποχή στα ελληνικά δεδομένα – έγραψε: «Σε αντίθεση με τα όσα γράφονται τελευταία στους κύκλους των τεχνικών, πιστεύω πως η αρχιτεκτονική είναι μόνο επιστήμη… Όσοι υποστηρίζουν το αντίθετο, δηλαδή, πως η αρχιτεκτονική είναι τέχνη, κάνουν πρώτα-πρώτα το μεγάλο λάθος να μπερδεύουν την έννοια του ωραίου, με την έννοια της τέχνης. Η έννοια του ωραίου είναι πολύ περιορισμένη, ενώ η έννοια της τέχνης είναι απεριόριστη… Ένα αρχιτεκτονικό έργο πιστεύω πως πρέπει να είναι ωραίο και ν’ αρέσει. Ειδάλλως είναι έξω από τον προορισμό του. Στην περίπτωση αυτή – της αρχιτεκτονικής – το ωραίο συνδυάζεται με το χρήσιμο και το πρακτικό, και έτσι η αρχιτεκτονική, αντί να σε βγάζει από την πραγματικότητα – όπως η τέχνη – σου φωνάζει: Τι όμορφη που είναι η ζωή!»

Κάνοντας ένα άλμα στο χρόνο – θα εξετάσουμε την κάθε εποχή ξεχωριστά – τελειώνω την σύντομη εισαγωγή μου με το συμπέρασμα της Διακήρυξης του Άμστερνταμ για την Ευρωπαϊκή Αρχιτεκτονική Κληρονομιά (1975):
«Καθώς τα νέα κτίρια του σήμερα θα είναι η κληρονομιά του αύριο, πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε να διασφαλιστεί πως η σημερινή αρχιτεκτονική είναι υψηλής ποιότητας και ότι πρέπει να δοθεί ένας νέος ορισμός της αρχιτεκτονικής κληρονομιά και των στόχων της ολοκληρωμένης διατήρησης».

Την επόμενη εβδομάδα θα μιλήσουμε για την ιστορία της αρχιτεκτονικής. Μέχρι τότε, να είστε όλοι καλά!