ΕΥΗ ΡΟΥΤΟΥΛΑ
ΓΡΑΦΕΙ Η ΕΥΗ ΡΟΥΤΟΥΛΑ
Πριν από κάποια χρόνια οι δημοσιογράφοι πήραν συνέντευξη από τον Βρετανό ηθοποιό Ρέιφ Φάινς. Σε ερώτηση που του έκαναν αναφορικά με τον ρόλο το Τζέιμς Μποντ και ποιος θα ήταν κατάλληλος να διαδεχτεί τον Ντάνιελ Γκρεγκ, ο Φάινς απάντησε ότι δεν επιθυμούσε να δει σε αυτόν τον ρόλο κάποιον μαύρο ηθοποιό, όπως επίσης δεν επιθυμούσε να γίνει μια αλλαγή στο σενάριο και ο Τζέιμς Μποντ να παρουσιάζεται ως ομοφυλόφιλος.
Την επόμενη ημέρα χιλιάδες άνθρωποι κατηγορούσαν τον Φάινς ως ρατσιστή και ως ομοφοβικό. Ο εν λόγω ηθοποιός δεν είναι ούτε ρατσιστής ούτε ομοφοβικός. Απλά εξέφρασε τη γνώμη του και την επιθυμία του να μην αλλιωθεί ένας μυθιστορηματικός ήρωας.
Ο Ίαν Φλέμινγκ δημιούργησε τον χαρακτήρα του Τζέιμς Μποντ καλώς ή κακώς με κάποια χαρακτριστικά: Βρετανός λευκός πράκτορας, γυναικάς, κοσμοπολίτης κλπ. Με την ίδια λογική που η Άγκαθα Κρίστι δημιούργησε τον χαρακτήρα του στριφνού, ηλικιωμένου Βέλγου με το παράξενο μουστάκι που όλοι αγαπήσαμε. Το να μην θέλω να παρουσιάζεται ο Πουαρό ως γυναίκα δεν με κάνει σεξιστή. Το να μην θέλω να παρουσιάζεται ο Τζέιμς Μποντ ως ομοφυλόφιλος δεν με κάνει αυτόματα ομοφοβικό. Πολύ απλά, αγαπήσαμε κάποιους μυθιστορηματικούς χαρακτήρες από τα παιδικά μας χρόνια, μαζί τους ζήσαμε περιπέτειες μέσα από βιβλία και ταινίες. Έτσι τους έγραψαν οι δημιουργοί τους, έτσι τους μάθαμε.
Δεν διαφωνώ καθόλου στη δημιουργία ενός νέου πράκτορα της βρετανικής κατασκοπίας που θα ήταν μαύρος, ομοφυλόφιλος, τρανσέξουαλ, οτιδήποτε ήθελε ο δημιουργός του. Θα τον αγκάλιαζα με την ίδια αγάπη που έχω δείξει στον 007. Αλλά θα ήταν ένας άλλος ήρωας. Και πάντα έχουμε ανάγκη από νέους ήρωες, να μας συντροφεύουν τις μοναχικές μας στιγμές και να μας διασκεδάζουν με όλα όσα εμείς ποτέ δεν θα τολμήσουμε να κάνουμε στην πραγματική και μονότονη ζωή μας.
Είναι όμως παράλογο και υπερβολικό να χαρακτηρίζεις έτσι εύκολα έναν άνθρωπο ομοφοβικό και ρατσιστή μόνο και μόνο επειδή εξέφρασε τη γνώμη του για το πώς φαντάζεται έναν στερεοτυπικό πλέον μυθιστορηματικό χαρακτήρα.
Όλα αυτά τα γράφω με αφορμή τα γεγονότα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μετά τη δολοφονία του Φλόιντ. Πιστεύω ότι ο κάθε νοήμων πολίτης είναι συγκλονισμένος με την βαρβαρότητα που δολοφονήθηκε αυτός ο αθώος άνθρωπος.
Είναι επίσης γεγονός ότι υπάρχει ρατσισμός κατά των μαύρων και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αλλά και σε πολλά άλλα μέρη. Ενδεχομένως ο αστυνομικός να μην φερόταν τόσο βίαια σε έναν λευκό. Αν και πιστεύω ότι ο βίαιος άνθρωπος θα φερόταν έτσι όπου μπορούσε: σε ζώα, σε παιδιά, σε λευκούς και σε μαύρους, σε όλους. Ίσως να ένιωθε πιο ελευθερος να φερόταν έτσι σε έναν έγχρωμο.
Και φυσικά η βία φέρνει βία. Ήταν λογικό να ξεσηκωθεί ο κόσμος και να διεκεδικήσει τα αυτονόητα. Το κακό με αυτήν την ιστορία είναι ότι το αίσχος επαναλήφθηκε με άλλους Αμερικάνους αστυνομικούς που σκότωσαν ή τραυμάτισαν και άλλους Αφροαμερικανούς χωρίς λόγο και αιτία. Εν μέσω της πανδημίας, χιλιάδες κόσμου στις περισσότερες αμερικανικές πόλεις έκαναν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Ο Αμερικανός Πρόεδρος στάθηκε για άλλη μια φορά, πολύ λίγος, αντί να ηρεμήσει τα πνεύματα, έριξε λάδι στη φωτιά.
Όλα αυτά, τα οποία είναι υπερβολικά και δυστυχώς όχι πρωτόγνωρα για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και για πολλά άλλα μέρη σε αυτόν τον πλανήτη, οδήγησαν όμως και σε υπερβολικές αντιδράσεις. Γεμάτη έκπληξη διάβασα τις προάλλες, ότι το γνωστό κανάλι HBO κατέβασε από την πλατφόρμα του την πασίγνωστη κλασσική ταινία «Όσα παίρνει ο άνεμος» χαρακατηρίζοντάς την ως ρατσιστική.
Για όλους όσοι έχουν διαβάσει το βιβλίο της Μάργκαρετ Μίτσελ και για όσους έχουν δει την ταινία, είναι γνωστό ότι η υπόθεση επικεντρώνεται στην ερωτική ζωή της Σκάρλετ Ο Χάρα, μιας πλούσιας Αμερικανίδας του Νότου που φλερτάρει με τον ευγενή Άσλει Γουίλκς και τον τυχοδιώκτη Ρετ Μπάτλερ. Όλα αυτά γίνονται την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου των ΗΠΑ.
Ο Εμφύλιος Πόλεμος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής έγινε. Είναι ένα ιστορικό γεγονός που δεν αλλάζει. Και μόνο οι αφελείς και οι ανιστόρητοι πιστεύουν καλοπροαίρετα ότι έγινε για να σταματήσει η δουλεία. Όλοι οι πόλεμοι γίνονται για έναν και μοναδικό λόγο: τα χρήματα. Απλά οι εκάστοτε κυβερνώντες πρέπει να δώσουν μια ηθική προέλευση, κάπως πρέπει να πείσουν τους αγαθούς πολίτες να πάνε να θυσιαστούν και να σκοτωθούν.
Το επιχείρημα που έλεγαν τότε οι Νότιοι για να δικαιολογήσουν τη δουλεία, ήταν: οι δικοί μας μαύροι περνάνε καλύτερα από τους μετανάστες που εργάζονται στα εργοστάσια των Βορείων. Και μεταξύ μας δεν είχαν πάντα άδικο. Οι Ιρλανδοί και οι Πολωνοί μετανάστες εργάζονταν σαν δούλοι για ένα μεροκάματο της πείνας. Από την άλλη οι Νότιοι αγόραζαν τους μαύρους και τους θεωρούσαν κτήματά τους και τους μαστίγωναν με την παραμικρότερη αφορμή.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό είναι ένα κομμάτι της ιστορίας. Έτσι έγιναν τα πράγματα. Έτσι μας τα περιέγραψαν στην «Καλύβα του Μπαρμπα Θωμά», έτσι μας τα περιέγραψαν στο «Όσα παίρνει ο άνεμος». Στο κάτω κάτω και τα δύο προαναφερόμενα βιβλία είναι προιόντα της μυθοπλαστικής φαντασίας και δημιουργίας των συγγραφέων τους. Η Χάριετ Μπίτσερ Στόου έδειξε την άθλια κατάσταση των Αφροαμερικανών εκείνα τα χρόνια. Το βιβλίο της έγινε όπλο στα χέρια του Αβραάμ Λίνκολν και των Βόρειων για να αρχίσουν τον εμφύλιο πολεμο. Η Μάργκαρετ Μίτσελ μέσα από το δικό της βιβλίο, μας έδειξε την πλευρά των Νότιων. Η νεαρή κοπελίτσα δεν ενδιαφέρεται για πολιτική, την νοιάζει να φλερτάρει, να ζήσει. Και οι δούλοι της δεν αντιμετωπίζονται ως ζώα αλλά ως πιστοί υπηρέτες και ως μέλη της οικογένειεας. Σίγουρα θα υπήρχαν και τέτοιες περιπτώσεις.
Και στην Ελλάδα είχαμε τις ψυχοκόρες που τις βίαζαν τα αφεντικά αλλά είχαμε και τις ψυχοκόρες που τις καλοπάντρευαν τα αφεντικά. Το ξαναλέω, για να μην χαρακτηριστώ και εγώ ως ρατσίστρια: δεν είμαι υπέρ της δουλείας κανενός ανθρώπου. Αλλά, όλα αυτά έγιναν! Αποτελούν πλέον ιστορία. Ποιο είναι το νόημα να αποσύρεις μια κινηματογραφική ταινία από την πλατφόρμα σου; Ανακαλύψαμε ξαφνικά μετά από 80 χρόνια ότι το «Όσα παίρνει ο άνεμος» είναι ρατσιστικό; Μόνο και μόνο επειδή μας αφηγείται τα γεγονότα μιας εποχής πριν από εκατόν πενήντα χρόνια;
Και μετά διαβάζω το άλλο νέο: κατέστρεψαν το άγαλμα του Χριστόφορου Κολόμβου επειδή ήταν ρατσιστής. Φυσικά οι κονκισταδόρες σκότωσαν τους γηγενείς τότε πριν από 500 χρόνια. Ο Χριστόφορος Κολόμβος ένας Ιταλός εξερευνητής ήταν που επιδίωκε να βρει θαλάσσιο δρόμο προς τις Ινδίες και κατά λάθος βρέθηκε σε μια άλλη γη. Και στο κάτω κάτω κρίνουμε τα πρόσωπα ανάλογα με την εποχή τους και τα γεγονότα που την πλαισιώνουν. Δεν μπορούμε να κρίνουμε τον Κολόμβο με τα ίδια κριτήρια που κρίνουμε έναν σύγχρονο πολιτικό.
Πού θέλω να καταλήξω: τα τελευταία χρόνια στην προσπάθειά μας να διορθώσουμε πολλά στραβά της κοινωνίας (ρατσισμό, ομοφοβία κλπ), γίναμε οι ίδιοι ρατσιστές, ντρεπόμαστε να πούμε ότι είμαστε ετεροφυλόφιλοι για να μην μας χαρακτηρίσουν ομοφοβικούς και συντηρητικούς. Αυτή η τάση του πολιτικώς ορθού: μην πεις τον μαύρο μαύρο, πες τον Αφροαμαρικανό, μην πεις τον χοντρό χοντρό πες τον εύσωμο κλπ. Και η λογική του πολιτικώς ορθού με τις υπερβολές της, καταντά να είναι παράλογη και υπερβολική.
Και ο Τσαρλς Ντίκενς μας μίλησε για την παιδκή εκματάλλευση μέσω του «Όλιβερ Τουίστ». Ήταν πραγματικότητα στην Βικτωριανή Αγγλία και δυστυχώς συνεχίζει να είναι πραγματικότητα σε πολλές χώρες ακόμα. Να καταργήσουμε το μυθιστόρημα για αυτόν το λόγο; Και η δική μας Ακρόπολη χτίστηκε από δούλους. Είχαν λιγότερη αξία από τους Αφροαμερικανούς δούλους ή επειδή έγινε πριν πιο πολλά χρόνια δεν μας νοιάζει; Με την ίδια λογική που η βία φέρνει βία, ο ρατσισμός φέρνει ρατσισμό.
Η απόσυρση της ταινίας «Όσα παίνρει ο άνεμος» είναι το ίδιο ρατσιστική και παράλογη. Τα μυθιστορήματα καίγονταν την εποχή του Χίτλερ και όχι μόνο. Η τέχνη σε κάθε μορφή της απελευθερώνει τους ανθρώπους, τους δίνει φτερά για να πάνε πιο πέρα. Και η ιστορια είναι αυτή είτε μας αρέσει είτε όχι. Καταννοώ την οργή του κόσμου για τα πρόσφατα γεγονότα.
Μήπως όμως θα έπρεπε οι Αμερικάνοι να κοιτάξουν αλλού για να βρουν την δικαιώσή τους; Μήπως επιτέλους πρέπει να καταργηθεί η οπλοκατοχή; Μήπως να τιμωρήσουν τους αστυνομικούς που νομίζουν ότι βρίσκονται σε κόμικ του Λούκι Λουκ; Μήπως να αλλάξουν οι ελευθερίες που έχουν οι αστυνομικοί; Πάντως είμαι σίγουρη ότι δεν τους φταίει η Σκάρλετ Ο Χάρα που έψαχνε τον έρωτα.
