ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΟ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ
Ένας άνθρωπος μπορεί να χαρακτηρίζεται από «διάχυτη» ενοχή, δηλαδή μία σχεδόν καθολική αίσθηση που αν είχε φωνή θα έλεγε: «κάτι δεν πάει καλά με μένα και φταίω πάντα». Συνήθως αυτό, είναι ένας υπόκωφος, παρότι αισθητός αντίλαλος, που έχει να κάνει με «θανατηφόρες» δόσεις επίκρισης, κακοποίησης, εγκατάλειψης, ή αποδοκιμασίας που δέχτηκε από σημαντικούς ανθρώπους όταν ήταν μικρός.
Ένας άνθρωπος με διάχυτη, γενικευμένη ενοχή λοιπόν, συχνά βρίσκει τρομερή ανακούφιση όταν κάνει ανεπιθύμητες συμπεριφορές, συμπεριφορές που σαμποτάρουν την λειτουργικότητά του. Αυτό συμβαίνει επειδή πράττοντας έτσι, η διάχυτη ενοχή βρίσκει ένα συγκεκριμένο κανάλι να διοχετευτεί και δεν είναι πια κάτι αόριστο που πλανάται άμορφα και βασανιστικά στον αέρα.
Παράλληλα, όταν δούμε την ενοχή να προϋπάρχει, ας πούμε σαν καύσιμο που υποκινεί τις μη παραγωγικές συμπεριφορές, και όχι ως αποτέλεσμα αυτών των συμπεριφορών, καταλαβαίνουμε σε βάθος τον λόγο που πολύ έξυπνοι άνθρωποι επαναλαμβάνουν κύκλους με συμπεριφορές που δεν τους βοηθούν καθόλου.
Επιδιώκοντας να κάνουν κάτι που τους παγιδεύει συνεχώς έχουν «ζωντανούς» λόγους να αισθάνονται άσχημα, να καταλήγουν καταναγκαστικά στο «κατασκευαστικό τους ελάττωμα». Δεν έχει να κάνει με λογική, είναι θέμα ασυνείδητης επιλογής…
Από που πηγάζει όμως η διάχυτη ενοχή; Όταν ήσουν μικρός κάποιοι δεν σου φέρθηκαν καλά, ή δεν ήταν εκεί όσο τους χρειαζόσουν. Και στις δυο περιπτώσεις, κι επειδή όταν είναι κανείς μικρός νομίζει ότι όλα αναφέρονται σε αυτόν, αυτή η τάση αναφοράς στον εαυτό σαν αιτία των δεινών που δοκιμάζει στρέφει την αιτία του γονεϊκού ελλείμματος εναντίων του. Με δυο λόγια, νομίζεις ότι όλα τα παθαίνεις επειδή δεν είσαι καλός.
Βέβαια δεν μένει εκεί η πολυπλοκότητα της αυτοκαταστροφής. Η συναισθηματική κακοποίηση των πρώτων χρόνων της ζωής έχει μόνιμο βάρος στο ψυχικό ώμο. Ή μάλλον, για να ακροβολογήσω, δεν φέρει κανείς μέσα του την κακοποίηση ως κατάσταση, αλλά τον ίδιο τον γονιό και την κακοποιητική σχέση. Ο γονιός που ήταν κακοποιητικός, ή επικριτικός, ή απορριπτικός, γίνεται ένθετος, πηγαίνει όπου πας, είναι εμφυτευμένος, αποτελεί ψυχική δομή. Ίσως όχι ο ίδιος ο γονιός, αλλά οι αναπαραστάσεις του, και οι αναπαραστάσεις της σχέσης που είχαμε μαζί του…
Ενώ ο χρόνος σέρνει φθορές στο πέρασμά του, τούτο έρχεται και πάει αναλλοίωτο, με μικρές μόνο διακυμάνσεις, με καμπύλες που δεν αλλάζουν την ποιότητα στο διάγραμμα της ζωής. Ο γονιός δηλαδή παραμένει μέσα σου, κι έτσι, όταν είσαι πια ενήλικας, προκειμένου να μην προδώσεις και να μην πετάξεις στα σκουπίδια τον εσωτερικό σου γονέα που είναι πάντα παρόν, κι αποτελεί το εσωτερικό σου «γέμισμα», βρίσκεις τρόπους να τον κρατήσεις ζωντανό, μέσα από επαναληπτικές συμπεριφορές. Έτσι, οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές μιμούνται τρόπον τινά τον κακοποιητικό γονέα.
Ο άνθρωπος που επαναλαμβάνει μη παραγωγικές συμπεριφορές και μη βοηθητικά μοτίβα σχέσεων, είναι σα να τιμωρείται και πάλι για κάτι που έχει κάνει και έχει συνέχεια και οικεία αίσθηση με αυτό το καταστροφικό δυσλειτουργικό ρεφραίν που αισθάνεται ως ταυτότητα για τον εαυτό του. Συνεπώς η σχέση του η γνωστή με τον γονέα που απορρίπτει και κακοποιεί, είναι φρέσκια κάθε λεπτό, και είναι περισσότερο συμμαχική από ποτέ. Μεγάλωσε και πήρε τη θέση του.
Βέβαια, είναι και το θέμα της ασφάλειας. Όταν είσαι εσύ ο φταίχτης, έχεις μια ελπίδα ότι εμπεριέχεσαι από κάποιον που ίσως είναι καλύτερος. Είναι σα να λέμε, ότι το κοινωνικό σου πλαίσιο, ο περίγυρός σου, που παίρνει τη θέση εκείνου του τιμωρητικού γονέα, σε κατακρίνει, σε συμμορφώνει, κι επομένως είναι δυνατότερο από σένα. Καλύτερα να είσαι κακός και να αισθάνεσαι την επικριτική και τιμωρητική σιγουριά των «καλών» γύρω σου, παρά να είσαι καλός και μόνος.
Έτσι είχες αποφασίσει, χωρίς δεύτερες σκέψεις όταν ήσουν ακόμη μικρός και η ασφάλεια ήταν ζωτικής σημασίας για σένα, και φαίνεται ότι σε ένα παιδικό στερέωμα που έχει ξεμείνει από τότε μέσα σου, κάπως έτσι είναι ακόμη!
~Αγγελική Αρβανιτοπούλου
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 690 68 96 684