ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥΑΠΟ ΤΗΝ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ
Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που η κυρία Μαρία (ή ο κύριος Κώστας), μας έλεγε να πάμε μπροστά στην έδρα, ν’ απλώσουμε το χέρι μας κι εμείς αναμέναμε – και υπομέναμε – την ξυλιά με τη βέργα ή το χάρακα. Αναμέναμε και υπομέναμε την περιβόητη τιμωρία, με την οποία «πληρώναμε» τις αταξίες ή την ανυπακοή μας.
Είμαι σίγουρη ότι πολλοί από σας ακόμη κουβαλάτε αυτή την εικόνα κάπου στο βάθος του μυαλού σας. Τιμωρία: από το τιμή και το οράω/ορώ. Με πρώτη έννοια στα αρχαία ελληνικά «βοήθεια στον αδικημένο», «φύλαξη της τιμής». Μεταγενέστερα συνδέθηκε συνειρμικά με τη Δίκη και τη Νέμεση, κατ’ επέκταση «εκδίκηση», «πληρωμή για γενόμενο κακό».
Οι θρησκείες προτίμησαν την δεύτερη έννοια και παραλλήλισαν «έξυπνα» το αρχαιοελληνικό τρίπτυχο «Άτη-Δίκη-Νέμεση» με τη Θεία Τιμωρία. Λέω «έξυπνα», διότι με την εμφάνιση του Χριστιανισμού στην Ελλάδα, άρχισε ένα έθνος επιστημών, γραμμάτων και τεχνών – όπως ήταν το ελληνικό – να μετατρέπεται σε φοβισμένους, χειραγωγούμενους, δεισιδαίμονες και άξεστους. Να υποκύπτει στον ηθικολογικό εκφοβισμό που βασίστηκε στην στρέβλωση εννοιών της ελληνικής γλώσσας, όπως της τιμωρίας, και στη χρήση και κατάχρηση εννοιών όπως της ενοχής.
Όχι, δεν «τα έχω» με τις θρησκείες, αλλά με τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι τις υπηρετούν. Επειδή μια ζωή ήταν σε σύμπνοια με την εκάστοτε πολιτική δύναμη -από την εποχή του Βυζαντίου και προγενέστερα ακόμη. Ειδικά στην Ελλάδα. «Τα έχω» με αυτούς που αποφάσισαν ότι για να πιστέψω σ’ έναν Θεό, Πατέρα Παντοκράτορα, πρέπει να σκύψω και να ισοπεδωθώ από φόβους, ανασφάλειες και ενοχές.
Γιατί; Για να γίνω πρόβατο. Για να γίνω το «ποίμνιο» που θα ακολουθεί με σκυμμένο το κεφάλι και θα φοβάται να παραδεχτεί ακόμη και στον ίδιο του τον εαυτό ότι αυτή η «χριστιανική ηθική» είναι η καταβαράθρωσή του.
Από τη στιγμή που η λογική κάνει φτερά και το συναίσθημα (με την αρχαία ελληνική έννοια του θυμικού) στρογγυλοκάθεται στο στήθος μας και μας καταπνίγει, παύουμε να έχουμε Λόγο (με την αρχαία ελληνική έννοια της ελεύθερης βούλησης και σκέψης), και γινόμαστε υποχείριο φόβων, επιθυμιών και ενοχών…
Πρατήριο προβάτων. Αυτό είναι η παγκόσμια κοινωνία σήμερα. Αυτό φιλοδοξεί να είναι. Και μαζί της, όλες οι θρησκείες και τα δόγματα.
Τα λάθη μας πρέπει να τα αγαπάμε, γιατί από αυτά γινόμαστε καλύτεροι. Ας γελάσουμε λοιπόν με το λάθος, το δικό μας και των άλλων.
Οι χειρότεροι πόλεμοι έχουν γίνει στο όνομα αυτών των θρησκειών. Και εμείς βρισκόμαστε καταμεσής του μεγαλύτερου εξ’ αυτών. Τζιχαντιστές, Τράπεζες, ΔΝΤ. Το ανεχόμαστε, όμως, γιατί… νιώθουμε ενοχή και γαλουχούμε και τα παιδιά μας έτσι. Με το δάχτυλο που τους κουνάμε, με το «σαν δε ντρέπεσαι», με το «είσαι βλάκας» και άλλα τέτοια ευχάριστα, τι ανθρώπους θέλουμε να φτιάξουμε;
Όταν δεν διδάσκεις την αγάπη, την υπομονή και την ανοχή, και η διδασκαλία δεν γίνεται μόνο στην τάξη, είναι στάση ζωής˙ πώς τα απαιτείς και τα περιμένεις αυτά από ψυχές που έχουν «γράψει» μηδέν χιλιόμετρα; Που το τιμόνι τους είναι μόνο το ένστικτό τους, αυτή η ιδιαίτερη «έκτη αίσθηση» που τα διακρίνει;
Θέλω να παρακαλέσω, λοιπόν, με πολλή αγάπη, όλους τους γονείς, εκπαιδευτικούς και όποιον άλλον ασχολείται με παιδιά, να ξεχάσουν την τιμωρία και να αγαπήσουν. Να αγαπήσουν τον εαυτό τους και να απενοχοποιηθούν, γιατί δεν φταίνε αυτοί για όλα τα δεινά του κόσμου, ούτε είναι προνομιούχοι στις δυσκολίες της ζωής. Να γίνουν σύμμαχοι του εαυτού τους για να κάνουν συμμάχους δικούς τους και του κόσμου, τα παιδιά και το μέλλον.
Αφήστε τα παιδιά να ονειρεύονται, να σκέφτονται ελεύθερα και να φαντάζονται ό,τι τους αρέσει. Ενισχύστε τα να τα κάνουν όλα αυτά για να δημιουργήσουν. Αφήστε το παιδί που έχετε μέσα σας να θυμηθεί να ονειρεύεται…
Τα λάθη μας πρέπει να τα αγαπάμε, γιατί από αυτά γινόμαστε καλύτεροι. Ας γελάσουμε λοιπόν με το λάθος, το δικό μας και των άλλων, ας το δεχτούμε κι ας το απενοχοποιήσουμε, αφαιρώντας του έτσι οποιαδήποτε κακή επιρροή και κρατώντας τη θετική του πλευρά.
Οι μεγαλύτεροι εχθροί της δημιουργικότητας και της φαντασίας, της ουσιαστικής ελευθερίας πνεύματος, είναι η τιμωρία και η ενοχή. Ας τις διαγράψουμε κι ας προχωρήσουμε προς την αγάπη και την ανοχή. Προς τον Άλλον, που είναι ιερός κι αξίζει σεβασμό. Το παιδί, ο μετανάστης, ο ναρκομανής, ο ομοφυλόφιλος, ο χοντρός, ο ανορεκτικός, ο τυφλός, ο κουφός, τα ζώα, η φύση, ο γείτονας, ο ίδιος μας ο εαυτός.
* Σημ.: Η φωτογραφία τραβήχτηκε στην έκθεση GR80s. Η Ελλάδα στην Τεχνόπολη.