ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΣΗ: PETER TAMAS
Οι καιροί είναι ασαφείς, απρόβλεπτοι, επικίνδυνοι. Και αυτό το ταραγμένο κύμα ανασφάλειας ρίχνει τα απόνερά του σε κάθε πτυχή του πολιτισμού, σε κάθε μορφή Τέχνης. Παράλληλα όμως, η αβέβαιη αυτή εποχή κρύβει – μέσα στη σκιά της – ό,τι φωτεινότερο έχει να επιδείξει η ανθρώπινη δημιουργία. Φωτεινή έκφραση (ή εξαίρεση) αποτελεί και η αγιογράφος – εικαστικός Λίλα Δίδου, η οποία με την απαράμιλλη τέχνη της αλλά και την larger than life προσωπικότητα και χάρη της, μας υπενθυμίζει διαρκώς ότι η δράση προκαλεί αντίδραση, και το σκοτάδι… φως! Μία εκ βαθέων συνέντευξη σε πρώτο πρόσωπο.
ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ: Λίλα, πότε θυμάσαι τον εαυτό σου να ζωγραφίζει και να δημιουργεί για πρώτη φορά;
Λίλα Δίδου και Πάνος Παπαδάκης
ΛΙΛΑ ΔΙΔΟΥ: Γυρνώντας πίσω στις μνήμες των παιδικών χρόνων, θυμάμαι μια ηλικία κοντά στα 3 ή 4… έπαιρνα τα μολύβια, τις μπογιές κι έφτιαχνα τις πρώτες μου ζωγραφιές τις οποίες εμπνεύστηκα από τις οικογενειακές φωτογραφίες. Τις έπαιρνα και ζωγράφιζα πίσω από αυτές, όπως μπορούσα κι όπως τις έβλεπα ως σκιαγράφημα, ως εικόνα. Ήταν η αρχή της δημιουργίας. Ο πατέρας μου, πάντα έλεγε ότι «η Λίλα θα γίνει ζωγράφος», και στην 5η Δημοτικού ο τότε δάσκαλός μου, ο κύριος Κοσμαρίκος, που είχε δει σε μένα αυτό το ταλέντο, με έβαλε να ζωγραφίσω κι έστειλε το έργο μου σ’ έναν παγκόσμιο μαθητικό διαγωνισμό ζωγραφικής στην Ιαπωνία.
Π.Π.: Ποιες είναι οι καλλιτεχνικές αναφορές κι επιρροές σου;
Λ.Δ.: Σε ένα ταξίδι στο Τολέδο, στο σπίτι του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, ένιωσα τις ανάσες του· ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσα να βιώσω σε εμπειρία. Έβλεπα τα έργα του με θαυμασμό και σκέφτηκα ότι θα ήθελα να κάνω έστω το ελάχιστο απ’ όσα έκανε αυτός ο άνθρωπος. Και για την πιο ελεύθερη ζωγραφική, αντλώ επιρροές από τους Ιμπρεσιονιστές, τον Μονέ, τον Μανέ και άλλους. Είναι οι ζωγράφοι που μου αρέσουν ιδιαιτέρως.
Π.Π.: Οι εικόνες και οι πίνακές σου, πέρα από μία εμφανή θρησκευτικότητα, επιπλέον εξωτερικεύουν έναν αυθεντικό εσωτερισμό. Πες μας, λοιπόν, από πού εμπνέεσαι;
Λ.Δ.: Κάθε καλλιτέχνης εμπνέεται από τον εσωτερικό του κόσμο. Αποδίδει αυτό που έχει μέσα του. Προκαλείται εκ των πραγμάτων μια ενδοσκόπηση, και αυτή η ενδοσκόπηση βγαίνει ως καθρέφτης αποτυπωμένη στο έργο του. Δεν μπορώ να φανταστώ καλλιτέχνη που να δρα διαφορετικά. Όλοι μας έχουμε αυτή την ιδιαιτερότητα, την ιδιομορφία. Μόνον έτσι μπορούμε να αποδώσουμε με τα χέρια μας αυτό που δίνει ο νους και η ψυχή μας. Είμαστε το χέρι μίας δύναμης, η οποία πηγάζει από τον εσωτερικό μας κόσμο…
Π.Π.: Αναφορές στην ύπαρξη των αγγέλων βρίσκουμε σε πάρα πολλές θρησκείες. Αλήθεια, αποδέχεσαι την ύπαρξη ενός αόρατου κόσμου; Πιστεύεις, για παράδειγμα, στους αγγέλους;
Λ.Δ.: Αν δεν πίστευα, δεν θα τους απέδιδα καλλιτεχνικά. Θεωρώ την ύπαρξή τους αληθινή με κάποια μορφή, σε μιαν άλλη διάσταση, σαν «ενέργεια» που δεν μπορώ να αντιληφθώ. Πιστεύω ωστόσο ακράδαντα ότι υπάρχουν κάποιες δυνάμεις προστασίας που λειτουργούν δίπλα μας, πλάι μας. Έχω νιώσει την παρουσία τους σε τραγικές στιγμές…
Π.Π.: Πόσο δύσκολη είναι η ζωή ενός καλλιτέχνη στην Covid εποχή;
Λ.Δ.: Δυστυχώς αυτή τη συγκεκριμένη εποχή, έφτασα στο σημείο να πω ότι δεν είχα έμπνευση. Μου προκλήθηκε η αίσθηση – έστω κι αν τελικά δεν ίσχυε κάτι τέτοιο – ότι δεν είχα τη δημιουργία μέσα μου πια. Νιώθω ότι οι ευαισθησίες μας επηρέασαν πολλούς καλλιτέχνες.
Π.Π.: Είσαι δεμένη με τις ρίζες σου; Τις έχει «μεταφυτεύσει» στην Αθήνα;
Λ.Δ.: Ναι, είμαι. Προέρχομαι από πόλη που έχει μια ιδιαίτερη κάστα ανθρώπων. Θεωρώ ότι η αξιοπρέπεια, η εντιμότητα και η υπερηφάνεια διδάσκεται από τα γεννοφάσκια μας, ίσως επειδή έχει αυτόν τον ηρωικό τίτλο που της έχει αποδοθεί από την κυβέρνηση του 1955: «Ηρωική Πόλη της Νάουσας». Είναι τρόπος ζωής, ζούμε μ’ αυτή την ιδέα. Ακόμη και τα νέα παιδιά μέσα σε αυτήν την πόλη, φέρουν τις παραδόσεις στην κυριολεξία στο αίμα τους!
Π.Π.: Μαθαίνουμε ότι τα καλλιτεχνικά σχέδιά σου ξεπερνούν τα όρια της πλαστικής τέχνης, ότι θα έχεις ρόλο σε ταινία…
Λ.Δ.: Πράγματι, πρόκειται για μια μοναδική εμπειρία. Οι καλλιτέχνες θέλουμε διακαώς να ζούμε «και κάτι άλλο, κάτι παραπάνω». Δεν μπορούμε να σταματήσουμε χωρίς να έχουμε γνώση για το «παραπέρα». Θα λάβω μέρος στην ταινία ελληνοαμερικανικής παραγωγής του καταπληκτικού Δημήτρη Κατή που έχει κάνει φανταστικές δουλειές στο Χόλυγουντ. Για μένα λοιπόν, είναι τιμή που θα παίξω στην ταινία του η οποία εκτυλίσσεται στην Ομηρική εποχή.
Π.Π.: Τι σημαίνει η Ελλάδα για σένα;
Λ.Δ.: Ελλάδα σημαίνει φως, σημαίνει γαλάζιο, σημαίνει αέρας, σημαίνει ανάσα…
Π.Π.: Δημιουργείς, επίσης, κοσμήματα. Πες μας δυο λόγια και γι’ αυτήν την ενασχόλησή σου.
Λ.Δ.: Όπως σου είπα πριν λίγο, ένας καλλιτέχνης έχει μόνιμα ανησυχίες, θέλει να πάει παραπέρα. Και εγώ θέλω πάντα να βγαίνω έξω από τα όριά μου, αν και στην ουσία τα κοσμήματα αποτελούν σχεδιαστική απόρροια των έργων μου. Πρόκειται για συμβολικά κοσμήματα τα οποία σχετίζονται θεματικά με τους «αγγέλους» μου. Μέσα σε ένα τέτοιο κόσμημα, βρίσκω κι εγώ τη δική μου προστασία.
Π.Π.: Ποια είναι η πιο βαθιά ελπίδα σου;
Λ.Δ.: Να μπορέσει αυτός ο κόσμος να ζει στο μέλλον μέσα από άλλη οπτική γωνία τη ζωή εκείνη που η πλάση μάς παρέχει αυτά τα ογδόντα ή ενενήντα χρόνια που ερχόμαστε εδώ να ζήσουμε… να τα ζήσουμε σαν ένα παιχνίδι με πολλές παρτίδες.
Π.Π.: Και ο πιο… μύχιος φόβος σου;
Λ.Δ.: Ο φόβος; Σχετίζεται με τα παιδιά μου τα οποία είναι η λατρεία μου, η αγωνία μου, η ψυχή, ο έρωτάς μου. Είναι πολύτιμα όλα αυτά και μου προκαλούν έναν φόβο. Αλλά και μια άσβεστη ελπίδα…
Π.Π.: Λίλα, πώς φαντάζεσαι τη ζωή σου σε δέκα χρόνια από σήμερα;
Λ.Δ.: Θέλω να τη φαντάζομαι ακριβώς όπως είναι σήμερα και να συνεχίσω να δημιουργώ. Δεν υπάρχουν ηλικίες. Το μόνο που υπάρχει είναι να θέτουμε ερωτήματα στον εαυτό μας: Τι αγαπώ σήμερα, τι θέλω να κάνω σήμερα, ασχέτως με το τι γράφει το ημερολόγιο.
Π.Π.: Σε ευχαριστούμε πολύ!
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΙΛΑΣ ΔΙΔΟΥ
Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη όπου και έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής της όπως και στη Νάουσα Ημαθίας. Σήμερα ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
Η αγάπη της για τη ζωγραφική και το «χάρισμα» των χεριών της, την έφερε κοντά σε μεγάλους «μάστορες» της τέχνης όπου και μαθήτευσε για αρκετά χρόνια. Παρακολούθησε Ιστορία της Τέχνης, μαθήματα σχεδίου και τεχνικές ζωγραφικής καθώς επίσης μελέτησε την πλαστικότητα των χρωμάτων και υλικών ζωγραφικής.
Η τεχνική όμως της αγιογραφίας και οι δυνατότητες παρέμβασης σε αυτή ήταν αυτό που τελικά κέρδισε το καλλιτεχνικό της ενδιαφέρον. Ο τρόπος της αγιογράφησης που έχει υιοθετήσει χαρακτηρίζει όλα της τα έργα και ουσιαστικά αποτελεί την «υπογραφή» της. Οι μουσαμάδες, τα ξύλα και τα μέταλλα που χρησιμοποιεί είναι όλα χειροποίητα και επεξεργασμένα από την ίδια με τη μέθοδο της παλαίωσης.
Ο χαρακτήρας των έργων της ξεφεύγει από την κλασσική αγιογραφία – αν και διατηρούνται όλα τα βυζαντινά στοιχεία δίνοντας σε κάθε έργο εικαστική μορφή κειμηλίου. Τελευταίο εγχείρημα: συμβολικό κόσμημα σχεδιαστικής απόρροιας του εν γένει έργου της. Η παρουσίασή του έγινε στον art vintage χώρο του Upper (Σύνταγμα).
Έργα της βρίσκονται σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα, Κύπρο, Αγγλία, Γερμανία και Αμερική.
Έχει λάβει μέρος σε 30 ομαδικές εκθέσεις κατά τη διάρκεια των τελευταίων 16 ετών:
- 3 εκθέσεις της Gallery Time of Art (Κηφισιά)
- Έκθεση της Ελληνικής Ακαδημίας Τέχνης & Πολιτισμού (Athens Hilton στο πλαίσιο του οικονομικού forum Money Show)
- Έκθεση της “The Greek Academy of Fine Arts (Athens Hilton στο πλαίσιο του οικονομικού forum Money Show) τον Ιανουάριο του 2018
- Διεθνή Έκθεση του Τσανάκαλε (Τουρκία) με την Greek Art Union (Karma Resim Sergisi) τον Ιανουάριο 2016
- Έκθεση στην Ουτρέχτη Ολλανδίας
- Έκθεση στον εκθεσιακό χώρο Art Gallery Σαντορίνης
- Έκθεση της Ελληνικής Ακαδημίας Τέχνης & Πολιτισμού (Athens Hilton στο πλαίσιο του οικονομικού forum Money Show)
Έχει κάνει ατομικές εκθέσεις στο:
- Ζάππειο Μέγαρο
- Ξενοδοχείο Caravel (Αθήνα)
- Upper (Αθήνα)
- Tennis Club (Πεύκης)
- City (Νάουσα)
- Mac Oza (Βέροια)
Έργα της έχουν εκτεθεί:
- Σε εκδηλώσεις της Πρεσβείας του Ουζμπεκιστάν
- Στο Ζάππειο Μέγαρο στο πλαίσιο του 4ου Ελληνορωσικού Κοινωνικού forum κατά την επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας, κ. Sergey Lavrov όπου εκπροσώπησε την Ελλάδα στο πολιτιστικό μέρος του forum
- Στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη Αθηνών
- Στην Ολυμπιακή Πινακοθήκη Αμαρουσίου
- Στο χώρο πολιτισμού «Καμίνι Γαλατσίου»
- Στο πολιτιστικό κέντρο «Αρχίλοχος» (Πάρος)
- Στον εικαστικό χώρο Μαλακάσας
- Στο χώρο πολιτισμού «Άλικο» (Αθήνα) και στο Πολιτιστικό Κέντρο Αργυρουπόλεως «Μίκης Θεοδωράκης»
- Στο χώρο «Ναϊάς» (Νάουσα) και στη Νομαρχία Βέροιας
- Ατομική έκθεση στον πολιτιστικό χώρο του Παλαιού σχολείου, Χώρας Πάτμου
- Ζάππειο Μέγαρο στο 1ο Διεθνές Forum για το νερό , υπό την αιγίδα της Α.Ε του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου σε συνεργασία με το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών ” Ιωάννης Καποδίστριας ”
Αγιογραφία της, επίσης, υπάρχει στο Μουσείο Τολστόι (Yasnaya Polyana, Ρωσία), η οποία είχε ήδη παρουσιαστεί κατά τη διάρκεια αφιερώματος στον Λέοντα Τολστόι (Γεννάδιος Βιβλιοθήκη) στο οποίο παρευρέθηκε ο Βλαντιμίρ Τολστόι, απόγονός του και Σύμβουλος Πολιτισμού του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Βλαντιμίρ Πούτιν.
Στοιχεία επικοινωνίας:
Email: liladidou123@gmail.com
Η φωτογράφηση της κυρίας Δίδου πραγματοποιήθηκε στο «Αμαρυλλίς». Ευχαριστούμε το Café Bistrot ΑΜΑΡΥΛΛΙΣ (Κυριακού Δ. 15, Κηφισιά, 210 62 33 769) για την ευγενική φιλοξενία.
