ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ
Της ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Φίλες και φίλοι, μετά το πρώτο μέρος των γενικών πληροφοριών (σ.: ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ: https://booksandstyle.gr/παρθενωνασ-μεροσ-α/), συνεχίζω με την ιστορία και τα κρυμμένα μυστικά του μοναδικού αυτού οικοδομήματος…
Η ιστορική του πορεία είναι ανάλογη με της Ακρόπολης, αν και το κέντρο βάρους ήταν πάντα ο ίδιος ο ναός (Παρθενώνας).
Ο Όμηρος κάνει λόγο για ναό της Αθηνάς πάνω στον ιερό βράχο από τον 8ο π.Χ. αι. και ο παλιότερος ναός – ένας απλός πώρινος – αφιερωμένος στην Αθηνά Πολιάδα, είναι βεβαιωμένος με ανασκαφές (τα θεμέλιά του βρέθηκαν ανάμεσα στο Ερέχθειο και τον μεταγενέστερο ναό). Οι αρχαιολόγοι τον τοποθετούν γύρω στα 525 π.Χ., αλλά υπάρχει και η άποψη ότι επισκευάστηκε μόνο το επάνω του μέρος, ενώ τα θεμέλια ανήκουν σε παλιότερη χρονολογία (570π.Χ.).
Η μεγάλη καταστροφή έγινε κατά τη διάρκεια των Βενετοτουρκικών Πολέμων από τον Ιταλό Φραγκίσκο Μοροζίνι
Να προσθέσω εδώ και μια αμφισβητούμενη θεωρία, σύμφωνα με την οποία από το 560 π.Χ. υπήρχε, ταυτόχρονα με τον ναό της Πολιάδος, άλλος ένας ναός αφιερωμένος στην Αθηνά Παρθένο, ο λεγόμενος εκατόμπεδος.
Ο ναός που άρχισε να κτίζεται μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490π.Χ.), καταστράφηκε από τους Πέρσες δέκα χρόνια αργότερα, το 480 π.Χ., χωρίς να έχει τελειώσει. Μαζί του καταστράφηκαν και όσα άλλα μνημεία υπήρχαν στην Ακρόπολη.
Ο Κίμων ανέθεσε την κατασκευή ενός άλλου Παρθενώνα στον γνωστό αρχιτέκτονα Καλλικράτη, όμως μέχρι τον θάνατο του Κίμωνα (450π.Χ.), ο ναός δεν είχε τελειώσει. Έπρεπε να έλθει το 447π.Χ. για να αρχίσει η λατόμευση των πεντελικών μαρμάρων και να ολοκληρωθεί το έργο, στα πλαίσια του προγράμματος του Περικλή.
Οι πρώτες καταστροφές, σύμφωνα με τον Παυσανία, έγιναν από τον Λάχαρη, τύραννου των Αθηνών, διορισμένο από τον Κάσσανδρο, μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Λάχαρης απέσπασε τις ασπίδες, το χρυσάφι που φυλαγόταν στον οπισθόδομο και το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα της προστάτιδας θεάς.
Πρόσθετες καταστροφές στον οπισθόδομο έγιναν από το προσωπικό του Δημητρίου του Πολιορκητή.
Έρχονται ήσυχα χρόνια, με τους Ρωμαίους να σέβονται το κτίσμα, και έπονται τα βυζαντινά χρόνια. Αν και ο Χριστιανισμός που επικράτησε, έγινε αιτία πολλών καταστροφών σε αρχαίους ναούς και μαντεία (ιδιαίτερα επί Θεοδοσίου Β΄, 5ος μ.Χ. αι.), ο Παρθενώνας εξαιρέθηκε.
Ο Έλγιν μισούσε τον τόπο μας, ευχόταν να μπορούσε να καταστρέψει τα πάντα και για πάντα
Όταν, όμως, έγινε αυτοκράτορας ο Ιουστινιανός, ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Στον πρόναο πρόσθεσαν την αψίδα του ιερού. Από τότε και μέχρι το 1877, σύμφωνα με τον ιστορικό Burnouf, είχαν μείνει ελάχιστα λείψανα τοιχογραφιών και επιγραφικών χαραγμάτων στους τοίχους και στους κίονες.
Στη Φραγκοκρατία, ολόκληρος ο χώρος της Ακρόπολης γίνεται τόπος ενδιαίτησης του Όθωνα Ντε Λα Ρός, έδρα της φραγκικής βαρονίας και κέντρο της ζωής της πόλης, που ονομάζεται Castellum Athenarum. Ο ίδιος ο Παρθενώνας παίρνει μορφή λατινικής εκκλησίας προς τιμήν της Παναγίας και στο ΝΔ άκρο του προστίθεται ένα καμπαναριό (επί Τουρκοκρατίας θα γίνει μιναρές).
Η Ακρόπολη πέφτει στα χέρια των Τούρκων το 1458. Ο Μωάμεθ ο Πορθητής την επισκέπτεται και αλλάζει το όνομά της σε Ατίνα Καλεσί, δηλαδή Φρούριο των Αθηνών. Ο Παρθενώνας γίνεται τζαμί, αλλά δεν έχει καμία σχέση με τα παραδοσιακά τεμένη. Έτσι, δεν έγινε ποτέ καμία τελετή εντός του.
Η μεγάλη καταστροφή έγινε κατά τη διάρκεια των Βενετοτουρκικών Πολέμων από τον Ιταλό Φραγκίσκο Μοροζίνι, ο οποίος, επιτιθέμενος στον Αλή Αγά τον Σεπτέμβριο του 1687, ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη που εκείνος είχε εγκαταστήσει στο εσωτερικό του Παρθενώνα… Ήταν μια τυχαία βολή, αρκετά δυνατή, ώστε να μετατρέψει ένα αριστούργημα αιώνων σε ένα θλιβερό ανακάτεμα υπολειμμάτων κιόνων και σκεπής, αφήνοντας όρθιες κάποιες για να θρηνούν στους επόμενους αιώνες.
Η απόλυτη καταστροφή της στέγης πήρε μαζί της κι ένα μυστικό, αυτό τού τρόπου φωτισμού του Παρθενώνα. Ο ναός δεν είχε παράθυρα, ούτε η υπόθεση της ύπαρξης πυρσών ευσταθεί, αφού δεν έχουν βρεθεί ίχνη αιθάλης. Οι αρχαιολόγοι εικάζουν ότι θα πρέπει να υπήρχε στη στέγη ένα άνοιγμα, αλλά θα παραμείνει, δυστυχώς, εικασία.
Το έργο της καταστροφής ολοκληρώθηκε με τον πλέον απαίσιο τρόπο (πριονισμός) ανάμεσα στα 1801-1803, από τον Λόρδο Έλγιν και τους συνεργάτες του. Ο Έλγιν μισούσε τον τόπο μας (ευχόταν να μπορούσε να καταστρέψει τα πάντα και για πάντα), δεν έτρεφε κανέναν σεβασμό για τα αριστουργήματα που αντίκρισε και μοναδικός του σκοπός ήταν το κέρδος.
Λίγο πριν την ανατολή του ήλιου, ανέτειλε ο Σείριος και έλουζε με εκτυφλωτικό φως το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς
Τέλος, κάποιες σημαντικές καταστροφές έγιναν και κατά τη διάρκεια του Αγώνα το 1821, κατά την πολιορκία του ιερού βράχου από τον Κιουταχή Μπέη.
Τι κρύβεται, λοιπόν, στην κατασκευή του Παρθενώνα;
Ξεκινώ με το μήκος του (100 αττικά πόδια, ένα αττικό πόδι = 0,308 μέτρα ή 1/2Φ, όπου Φ = 1,618, αριθμός που εκφράζει την πυθαγόρεια Χρυσή Τομή. Ένας αριθμός που απαντάται συχνότατα στη φύση, στην τέχνη, στη δομή του σύμπαντος, στις τροχιές των πλανητών και αλλού. Ένας αριθμός που εξέφραζε την Ωραιότητα και όσο τον πλησίαζε, τόσο τελειότερο ήταν το δημιούργημα.
Υπάρχει επίσης ο αριθμός π = 3.1416 που εκφράζεται ομοίως με τη σχέση 2Φ2/10 = 0,5236. Έξι πήχεις μας κάνουν 3,1416.
Ο Καλλικράτης χρησιμοποίησε άριστα αυτούς τους αριθμούς και με τεράστια ακρίβεια.
Ο Παρθενώνας προσδιορίζει τον χώρο ολόκληρης της Ακρόπολης, και όχι το αντίθετο. Οι κίονές του δίνουν ρυθμό και κίνηση, δημιουργούν φωτοσκιάσεις, μαζί και την εντύπωση ότι το οικοδόμημα «ξεφύτρωσε» από τον ίδιο τον βράχο.
Δεν υπάρχει καμία ευθεία γραμμή, αλλά ανεπαίσθητες καμπύλες. Λέγεται ότι ο Ικτίνος έλαβε υπ’ όψιν του μια φυσική ατέλεια των ίδιων των ματιών μας…
Οι κίονες παρουσιάζουν μια «ένταση» περίπου στο μέσον και μια αδιόρατη κλίση προς τα μέσα. Επιστήμονες έχουν υπολογίσει ότι αν τους προεκτείνουμε νοερά προς τα πάνω, θα συναντηθούν γύρω στα 4.000 μέτρα, σχηματίζοντας μια πυραμίδα.
Ο Παρθενώνας έχει αντισεισμική θωράκιση, που οφείλεται στο πυραμιδοειδές σχήμα (ας μην είναι ορατό…) και στους χτισμένους κυβόλιθους της βάσης του, που διαμορφώνουν ένα επίπεδο. Δεν υπάρχουν θεμέλια.
Μέσα στον ναό, το ιερό της Αθηνάς ακολουθεί τον άξονα Ανατολή-Δύση. Την τελευταία, λοιπόν, μέρα των εορτασμών των Παναθηναίων (25 Ιουλίου, που οι αρχαίοι μας πρόγονοι θεωρούσαν και ως γενέθλιο ημέρα της προστάτιδας θεάς), λέγεται ότι συνέβαινε το εξής: Λίγο πριν την ανατολή του ήλιου, ανέτειλε ο Σείριος και έλουζε με εκτυφλωτικό φως το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς -που έλαμπε, ούτως ή άλλως.
Τα μυστικά δεν έχουν τελειωμό, όμως θα σταματήσω εδώ, επειδή πολλά παραμένουν αναπόδεικτα.