ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥΑΠΟ ΤΗΝ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟYΛΟΥ
Φίλες και φίλοι, τα πρώτα γραπτά πάνω στην αρχιτεκτονική, περιλαμβάνουν το Kao Gong Ji από την Κίνα του 7ου-5ου π.Χ. αιώνα, το Shilpa Shastras της αρχαίας Ινδίας και το Manjusri Vasthu Vidya Sastra της Σρι Λάνκα.
Η αρχιτεκτονική των διαφόρων περιοχών της Ασίας, αναπτύχθηκε με εντελώς διαφορετικές γραμμές από εκείνη της Ευρώπης. Βουδιστική, Χιντού και Σιχ αρχιτεκτονικές, η κάθε μία παρουσιάζει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η βουδιστική αρχιτεκτονική, ιδιαίτερα, παρουσίασε μεγάλες διαφορές ανά περιοχή. Οι ναοί Χιντού που αναπτύχθηκαν γύρω στον 3ο π.Χ. αιώνα, χαρακτηρίζονται από ιδέες και θέματα πάνω στα sastras και εκφράζουν τόσο τον μακρόκοσμο όσο και τον μικρόκοσμο.
Σε πολλές ασιατικές χώρες, οι πανθεϊστικές θρησκείες οδήγησαν σε αρχιτεκτονικές φόρμες που σχεδιάστηκαν ειδικά για να επιτείνουν το φυσικό τοπίο που τις περιβάλλει. Η ισλαμική αρχιτεκτονική εμφανίστηκε τον 7ο αιώνα μ.Χ., επηρεασμένη από τις φόρμες της Μέσης Ανατολής και του Βυζαντίου, αλλά λαμβάνοντας υπ’ όψιν της τις θρησκευτικές και κοινωνικές ανάγκες της κοινωνίας των λαών της.
Από τα τρία παραπάνω αναφερόμενα αρχαία χειρόγραφα θα ασχοληθούμε με το τρίτο, επειδή παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον…
Το Manjusri Vasthu Vidya Sastra είναι ένα χειρόγραφο του 5ου ή 6ου αιώνα π.Χ., που παρέχει τις βάσεις πάνω στις οποίες οικοδομούνται τα βουδιστικά μοναστήρια της Σρι Λάνκα και περιλαμβάνει λεπτομερειακές πληροφορίες πάνω σε σχέδια, δομές και τις πλέον ευοίωνες τοποθεσίες για την εύρεση των υλικών.
Ο E.W. Marasinghe, ο μεταφραστής του κειμένου, θεωρεί ότι το κείμενο αφορά μόνο στην περιοχή της Σρι Λάνκα, αλλά στην ουσία είναι περισσότερο γενικευμένο σε ό,τι ονομάζεται Vaastu Shastras. Τα Vaastu Shastras είναι κείμενα που αφορούν σε χτίσιμο μικρών και μεγάλων σπιτιών, κάστρων, ναών, καλυβιών, στάβλων και οποιοδήποτε είδος κτιρίου. Αυτό, όμως, το συγκεκριμένο επικεντρώνεται στα βουδιστικά μοναστήρια, αν και οι κανόνες του εφαρμόζονται και σε άλλου είδους κτίρια. Χρησιμοποιήθηκε στα αρχαία χρόνια για να χτιστούν με μαθηματική ακρίβεια ενεργά κτίρια σε όλον τον κόσμο. Αν και εξωτερικά μπορεί να διαφέρουν, οι βασικές τους αρχές χρησιμοποιήθηκαν από τα χρόνια του βασιλιά Σολομώντα.
Το κείμενο δίνει 12 διαφορετικά arama (σχέδια), το καθένα με δύο εναλλακτικές, δηλαδή 24 στο σύνολο. Τα σχέδια φέρουν ονόματα όπως hastiarama ή padmarama και είναι διαφορετικά, ανάλογα με το αν το μοναστήρι βρίσκεται μέσα σε πόλη, σε χωριό, σε βασιλικό πάρκο, κοντά σε ποτάμι, σε θάλασσα, μέσα σε δάσος κ.ο.κ. Υπάρχει πρόβλεψη για εισόδους στον βορρά, στο νότο, στην ανατολή και στη δύση, αλλά όλα αυτά εξαρτώνται από διάφορες προϋποθέσεις. Όλοι οι χώροι έχουν συγκεκριμένες θέσεις που εξυπηρετούν συγκεκριμένες ανάγκες.
Το κείμενο του Manjusri έδινε συμβουλές για την τοποθεσία, το είδος του εδάφους, καθώς και τις διαδικασίες για τον έλεγχο του εδάφους. Επίσης, συμβούλευε για το είδος των δέντρων που έπρεπε να φυτευτούν και το είδος των ζωγραφικών θεμάτων των πινάκων που θα τοποθετούνταν σε ανάλογες πάλι θέσεις. Όλα έπρεπε να λάβουν την πιο ευοίωνη θέση!
Συγκεκριμένοι ύμνοι ψάλλονταν σε κάθε φάση της ανέγερσης του ναού. Ο πρώτος λίθος έπρεπε να τοποθετηθεί από τον ίδιο τον αρχιτέκτονα, ειδικά ντυμένο και κοιτώντας την ανατολή. Οι πόρτες έπρεπε να ανοίγουν προς το εσωτερικό για καλύτερα αποτελέσματα κι αν οι πίνακες δεν τοποθετούνταν στα σωστά σημεία, κινδύνευε η υγεία και η ζωή του υπεύθυνου του ναού.