ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ
Διαδρομή Πρώτη: Ο θάνατος κουκουλωμένος σε τρένο που όλο έρχεται
Η απειλή έρχεται όταν η κοινωνική πραγματικότητα κάνει να αναρρώσει από βαθιά οικονομική κρίση. Τα πράγματα βαίνουν κάπως καλύτερα, αλλά να, ένας ιός κάνει εγκάρσια τομή, παρεμβάλλεται αυταρχικά, και γράφει ξανά μουτζούρες τρόμου στη ζωή σου. Σε πήρε πολύ να ξαναπάρεις το τιμόνι του ελέγχου στα χέρια σου, και φαίνεται λες και είσαι σε θρίλερ όπου η απειλή όλο και μεταλλάσσεται… ο θάνατος είναι τρένο που κάθε τόσο έρχεται…
Εδώ είναι όπου ακούς το κάλεσμά του, να θυμηθείς όλες τις παλαιότερες σκηνές από τη βιογραφική ταινία σου. Βιώνεις παραλίγο θανάτους που έζησες και ξαναέζησες. Δεν θυμάσαι περιστατικά, όπως συχνά συμβαίνει να ξυπνήσεις και να έχεις το όνειρο κολλημένο πανω σου, σαν συναίσθηση, σαν πλέγμα συναισθημάτων, χωρίς να θυμάσαι το όνειρο. Έτσι και τώρα, η θανατίλα είναι οικεία, βιωμένη και ξεχασμένη, και έρχεται πάλι στον ενεστώτα χρόνο, επικαιροποιείται.
Είπα κάθετη γραμμή, γιατί μοιάζει να φτάνεις σε γκρεμό. Σαν να διακόπτεται η συνοχή σου, και όχι μόνο η ομαλότητα της καθημερινής σου ζωής. Η συνοχή του εαυτού σου μπορεί να είναι λιγότερο συμπαγής και πιο εύθραυστη σε περιπτώσεις όπου η απειλή που αντιμετωπίζεις είναι μεγαλύτερη από τα εσωτερικά σου αποθέματα. Και εδώ η απειλή είναι πολλαπλή και διαστρωματικά απλωμένη σε όλα τα υπαρκτικά επίπεδα. Η γραμμή που αλλάζει τη ζωή σου κάθετα, αν είχε όνομα θα λεγόταν «Αφανιστική Απειλή». Μπορεί να σε εκτινάξει από τα οικονομικά σου σταθερά και προσδοκώμενα, να κάνει σκόνη τους δικούς σου, εσένα τον ίδιο, να σε περιορίσει σε τετραγωνικά επιβαλλόμενης επανάληψης ή να σε στριμώξει σε νοσοκομειακή κλίνη με παρηγοριά τον κωδικό wifi του κρατικού νοσοκομείου ή χειρότερα να σε αναγκάσει σε μαρτύρια πνιγμού…
Ναι, οι κάθετες γραμμές είναι γκρεμώδεις. Δεν μπορεί αυτό που σου συμβαίνει να μετασχηματιστεί σε κάτι άλλο. Η απειλή όταν είναι τόσο πλαισιώνουσα δομή πραγματικότητας και όχι ένα απλό σημείο αναφοράς, δύσκολα μεταβολίζεται. Δυσκολεύεσαι να επεξεργαστείς τη νέα πραγματικότητα, γιατί τα συμβάντα τα εξωτερικά πάνε λίγο πιο γρήγορα από σένα. Αποτέλεσμα αυτού του ψυχικά ακατέργαστου, είναι ότι η απειλή γίνεται πράγμα.
Πηγαινοέρχεται στα βαγόνια του τρένου, αλλά δεν πάει πουθενά, βρίσκει γκρεμό και φρενάρει. Δεν αξιοποιείται σαν ιδέα, δεν αρχειοθετείται η εμπειρία στα ράφια της νοηματοδοτημένης εμπειρίας, δεν συμβολικοποιείται, παρά αντί για σύμβολο γίνεται πράγμα, υλοποιείται σε εξωτερική πραγματικότητα νεκρών σωρών. Η απειλή κάθεται σαν κοτρώνα φράσσοντας την ψυχική ροή σαν εμπόδιο.
Διαδρομή Δεύτερη: Η ζωή στο βαγόνι, οριζόντιες γραμμές θανάτου
Ο φόβος οργανώνει ξανά τη ζωή, γεμίζοντάς την με σύσταση που αντλεί περισσότερο από τις δεξαμενές του θανάτου. Το κίνητρο αλλάζει. Το νέο παράγγελμα είναι η ομοιομορφία. Όλα εμφορούνται τη στολή της ομοιομορφίας σε όρους χρόνου και σε όρους του χαρακτήρα. Του χρόνου, γιατί στις μέρες του εγκλεισμού, ο άνθρωπος δεν αντιστέκεται και πολύ στην ομοιόσταση της ακινησίας.
Δεν κάνει καμπύλη ο χρόνος, η ομοιομορφία των ωρών, ναι μεν κάνει τις ώρες να περνούν αργά και νωχελικά, αλλά καταργεί δε τον χρόνο λόγω μηδενικής κύρτωσης: δεν συμβαίνει τίποτα. Δεν έχεις να θυμάσαι πολλά. Πεθαίνουν τα ερεθίσματα, είναι λες και στέκεσαι θεατής μπροστά από μια τηλεόραση που για μερόνυχτα ολάκερα είναι σβηστή. Άρα, το βαγόνι σου ταξιδεύει κοντα σε μηδενικές τιμές χρόνου. Ζεις την ίδια την άρνηση του χρόνου.
Ομοιομορφία χαρακτήρα παράλληλα είπα πιο πάνω, να άλλο ένα ταξίδι θανάτου. Είμαστε όλοι μια ιδρυματοποιημένη αδελφότητα κάτω από την απειλή. Φοράμε την ίδια στολή «προστασία», η μάσκα προστασίας που φοράμε «όλοι», σκεπάζει το μισό πρόσωπο «όλων». Συνυπάρχουμε κάτω από τη στέγη του κοινού εχθρού, μιλάμε για το ίδιο πράγμα συνεχώς, αναμεταδίδουμε μεταξύ μας τον ίδιο κώδικα τρόμου, τις ίδιες ειδήσεις για τον αριθμό κρουσμάτων. Μοιάζει σαν να μας ομογενοποιεί ο θάνατος, καταλήγουμε συνέγκλειστοι και ιδρυματοποιημένοι.
Τα ανεπίλυτα θέματα που είχες πριν, έχουν πολύ αχνό περίγραμμα τώρα. Εξάλλου, δικαιούσαι να έχεις σοβαρά προβλήματα τώρα πια, γιατί αδειοδοτείται η παθολογία της απομόνωσης και τα παρεμφερή σχιζοειδή, όπως άλλωστε νομιμοποιείται και το παρανοϊκό θεματάκι σου, γιατί… ε, έχει κανείς κάθε δίκιο να υποψιάζεται τα πάντα τώρα.
Κάπως έτσι. Κι αν τώρα πιάσουμε και τα συναφή θέματα θυμού, κι αυτά είναι κοινότυπα, και σε κρύβουν κάτω από την δικαιολογία της κλεισούρας, της ζεστής κουβέρτας που βολεύει πολύ γιατί σκεπάζει την παθολογία.
Όχι μόνο επειδή όταν αισθάνεσαι τις απειλές θυμώνεις, κι αυτό τώρα κάπως δικαιολογείται, αλλά επειδή το τρένο του θανάτου έχει πάντα επιβάτες πρώτης θέσης τα παιδιά του σαδισμού. Ο κορωνοϊός αν και μικροσκοπικός, είναι φετίχ. Είναι δύναμη στη θέση του φαλλού που ευνουχίζεται, μιας και τώρα δεν ελέγχεις και πολλά πράγματα. Μόνο που είναι σαδιστικό φετίχ. Είναι η σαδιστική ευχαρίστηση από την ταύτιση με τον «κακό» δυνατό.
Βλέπεις τους άλλους να πεθαίνουν και δεν ξέρεις αν φοβάσαι ή αν χαίρεσαι, λες «δεν είμαι εγώ», «δεν θα τύχει σε μένα»…. Χαίρεσαι να μένεις σπίτι φαντασιώνοντας ότι οι άλλοι κινδυνεύουν, αλλά όχι… εσύ δεν είσαι στα περιστατικά που αναφέρει το ημερήσιο δελτίο ειδήσεων.
Φαίνεται πια ότι πολύ συχνά ο άνθρωπος είναι σαβανωμένος σε άμυνες που δεν βλέπει…
Αγγελική Αρβανιτοπούλου
Master in Clinical Psychology, University of Indianapolis
Harvard edx
Τηλ: 690 68 96 68 4