ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΣΗ: PETER TAMAS
«Εμπιστεύσου το όνειρο τώρα, αύριο ίσως να ’χει πεθάνει το ευκταίο». Με αυτή τη φράση επέλεξε να κλείσει τη συνέντευξή μας η Νίνα Αλέξη. Μία φράση που περιλαμβάνεται στην ποιητική της συλλογή «Ανίν Ιξελά» που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Ο «καλός Θεός» του διαδικτύου ήταν η αφορμή για να γνωριστούμε, και η παρουσίαση του βιβλίου της, στο Μουσείο της πόλεως των Αθηνών, η αιτία για να έρθουμε κοντά. Είναι φορές που αναρωτιέται κάποιος «μα, απ’ το διαδίκτυο;». Κι όμως, συμβαίνει! Σπάνια, αλλά συμβαίνει… Και τότε ανακαλύπτεις έναν άνθρωπο που αισθάνεσαι ότι τον γνωρίζεις από πάντα. Αυτό συνέβη ανάμεσα στη Νίνα και σ’ εμένα.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Γεννήθηκες και μεγάλωσες στη Γερμανία. Τι κρατάς στην καρδιά σου για πάντα από εκείνα τα χρόνια;
ΝΙΝΑ ΑΛΕΞΗ: Στην καρδιά μου κρατώ το δέσιμο της οικογένειάς μας και αγαπημένα πρόσωπα που πέρασαν απ’ τη ζωή μας. Το σχολείο μου, γερμανικό κι ελληνικό, τον αγαπημένο μου δάσκαλο… Θυμάμαι εικόνες -σαν από ταινία- της γραφικής Λυβέκης καθώς και μουσεία της που στεγάζονταν σε επιβλητικά, ιστορικά κτίρια. Εμένα να παίζω κουτσό στους πλακόστρωτους δρόμους, γεμάτους ήχους από πλανόδιους μουσικούς. Ήμουν ένα αγοροκόριτσο. Μικρούλι ακόμη, καθόμουν στους ώμους του πατέρα μου και χαζεύαμε τα αεροπλάνα… Δεν θα ξεχάσω την πρώτη μου, αυτοσχέδια βιβλιοθήκη, ακόμη κι ένα βιβλίο του Walter Mangelsdorf που αναφερόταν στην Ινδία. Τη μαγευτική θέα απ’ το παράθυρο του δωματίου μου… έβλεπε σε ένα κανάλι μέσα σ’ ένα μεγάλο πάρκο. Τα πρωινά άκουγα τους κωπηλάτες -το διαμέρισμά μας βρισκόταν δίπλα σε μία γέφυρα.
Μ.Γ.: Στη συνέχεια, στα 16 σου, βρέθηκες στο Λονδίνο όπου σπούδασες παραστατικές τέχνες, θέατρο, χορό καθώς και θεατρική γραφή, με υποτροφία της αγγλικής κυβέρνησης. Πώς θυμάσαι τα φοιτητικά σου χρόνια;
Η Νίνα Αλέξη με τη Μαίρη Γκαζιάνη
Ν.Α.: Τα φοιτητικά μου χρόνια στο Λονδίνο δεν ήταν διόλου εύκολα. Τα δέκα και παραπάνω χρόνια που έζησα κι εργάστηκα εκεί, εξαιρουμένων των 15 ημερών που επισκεπτόμουν τους γονείς μου στην Ελλάδα, ήταν γεμάτα με εξοντωτικά ωράρια μελέτης και εργασίας. Έφευγα από τα άγρια χαράματα κι επέστρεφα ως επί το πλείστον αργά το βράδυ μες το πυκνόμαυρο σκότος. Ο χώρος του στούντιο όπως και τα ρούχα μελέτης – τι ειρωνεία – μαύρα και αυτά! Επί χρόνια φορούσα μαύρα, – μου άρεσε – είχα μία ολόκληρη ντουλάπα μόνο με μαύρα ζιβάγκο, παντελόνια και φούστες. Σπούδαζα συγχρόνως και χορό με ατέλειωτες ώρες επίπονης άσκησης που συνεπάγονταν γδαρμένα, ματωμένα δάχτυλα και κάλους. Καταλαβαίνεις, δεν έχω ζήσει αυτό το ανέμελο, φοιτητικό σκηνικό με μπουκάλια μπίρας, τσιγάρο, πάρτι και ξενύχτια. Άσε που δεν πίνω, αλλά ούτε κι έχω καπνίσει ποτέ. Δύσκολα χρόνια μεν, αλλά ιδιαίτερα δημιουργικά. Στο τρένο, διάβαζα, περίπου 25 θεατρικά βιβλία το μήνα κι έτσι εξοικονομούσα χρόνο.
Μ.Γ.: Την περίοδο 1992-1995 υπήρξες πολιτική ανταποκρίτρια για τα Νέα του Λονδίνου στην Αθήνα αλλά και παραγωγός ραδιοφωνικών σταθμών του Λονδίνου. Πώς προέκυψε η ενασχόλησή σου με τη δημοσιογραφία;
Ν.Α.: Απλούστατα ήμουν ένα πλάσμα γεμάτο ενέργεια, στην κυριολεξία, δεν περπατούσα αλλά πετούσα στις μύτες των ποδιών μου. Είχα μία ασυγκράτητη επιθυμία, δίψα να χωρέσω όση περισσότερη γνώση ήταν δυνατόν. Πέρα από τις σπουδές μου, έκανα και μαθήματα ξένων γλωσσών αφού ήθελα, κάποια βιβλία που με ενδιέφεραν, να τα διαβάζω στο πρωτότυπο. Είχα ακούσει πως ένας ραδιοφωνικός σταθμός ζητούσε παραγωγούς… Με προσέλαβαν αμέσως. Eίχα εκπομπή και στον ραδιοσταθμό Λονδίνο ’88 όπου εκφωνούσα και το Δελτίο Ειδήσεων. Συχνά, στις εκπομπές μου έκανα αφιερώματα σε ποιητές και διάβαζα ποίηση. Αργότερα βρέθηκα στο GCR με την εκπομπή μου «24 Ώρες», μία ανασκόπηση των σημαντικότερων γεγονότων του εικοσιτετραώρου. Πέρα από τους βιοποριστικούς λόγους, ένιωθα πως προσέφερα και στο κοινωνικό σύνολο. Συγχρόνως, είχα προτάσεις συνεργασίας από εκδότες και αρθρογραφούσα συχνά σε πολλές εφημερίδες του Λονδίνου και στην «Επίκαιρη» της Κύπρου. Εργάστηκα και ως αρχισυντάκτρια στα «Νέα του Λονδίνου». Επιστρέφοντας στην Πατρίδα μου την Ελλάδα, συγχρόνως με το θέατρο ασκούσα και τη δημοσιογραφία ως πολιτική ανταποκρίτρια για τα «Νέα του Λονδίνου».
Μ.Γ.: Κάποια στιγμή, κι ενώ η καριέρα σου βρισκόταν σε άνοδο, εγκατέλειψες το Λονδίνο και ήρθες στην Ελλάδα για μόνιμη εγκατάσταση. Τι σ’ έφερε πίσω;
Ν.Α.: Προσωπικά θεωρώ πως στο θέατρο και στο χορό δεν υπάρχει συνεχής ανοδική πορεία στην οποία ανεβαίνει κανείς μία σκάλα, φτάνει στον ουρανό και μένει εκεί. Είναι εντελώς ουτοπική προσέγγιση, διότι σε αυτές τις μορφές τέχνης είναι σαν ζικ ζαγκ: δεν μπορείς να μείνεις εκεί ψηλά -αν φτάσεις τελικά. Οι Άγγλοι έχουν μια ρήση «You are as good as your last performance». Η αλήθεια είναι ότι θα μπορούσα με τις σπουδές μου αλλά και τις συνεργασίες μου να μείνω στην Αγγλία για πάντα. Στην Ελλάδα με έφερε το κρυφό όνειρο που ζητούσε πάση θυσία να εκπληρωθεί!
Μ.Γ.: Έχεις παίξει στο θέατρο, σε Αθήνα και Λονδίνο. Ποιες θεωρείς πιο κορυφαίες στιγμές σου στη θεατρική σκηνή;
Ν.Α.: Είχα αξιόλογες συνεργασίες, θα περιοριστώ όμως στο Πρόγραμμα Lilian Baylis της Εθνικής Όπερας του Λονδίνου λόγω του είδους, του πρότζεκτ. Συνεργαζόμουν με τον σκηνοθέτη David Sulkin υπό τη μουσική διεύθυνση του Αlec Roth. Σε αυτή την όπερα, είχα επιπλέον την ευκαιρία να αυτοσχεδιάσω και με στίχους μου, έχοντας κάνει εκτενή έρευνα για την κακοποίηση των παιδιών, που αποτελεί σοβαρό θέμα στη Μεγάλη Βρετανία.
Μ.Γ.: Έχεις συνεργαστεί με τον αείμνηστο Δημήτρη Ποταμίτη. Ποια εμπειρία απέκτησες κοντά του και τι είναι αυτό που δεν ξεχνάς ποτέ;
N.A.: Όταν συνεργάζεσαι με ένα σπουδαίο και συνάμα διανοούμενο θεατράνθρωπο… είναι ευλογία για κάθε ηθοποιό ˙πόσω μάλλον για μένα, που εκτιμώ τη διανοητικότητα σε έναν καλλιτέχνη! Ο Ποταμίτης υπήρξε μέντοράς μου αλλά και πιστός μου φίλος! Οι εμπειρίες μου είναι αναρίθμητες! Θα αρκεστώ, όμως, σε ένα συμβάν. Η εξαιρετική συνεργασία μας αλλά και βαθιά φιλία που αναπτύχθηκε ανάμεσά μας κάποτε προκάλεσε τον φθόνο. Αποτέλεσμα; Άτομο του χώρου προσπάθησε να με διαβάλει στον Ποταμίτη, βάζοντας λόγια στο στόμα μου, που δεν είχα ποτέ ξεστομίσει. Όταν μου το ανέφερε ο ίδιος, έγινα πυρ και μανία… Μετά την παράσταση, ο Δημήτρης μου είπε «κουκλίτσα μου, πάμε να φάμε στου Παπαγιάννη», τον κοίταξα έκπληκτη και τον ρώτησα «Πες μου, αλήθεια, πίστεψες όσα σου είπαν;» Κι ο Δημήτρης μου απάντησε. «Νινάκι μου, κι αλήθεια να είναι, εγώ σ’ αγαπώ». Με αυτά τα λόγια, επισφραγίστηκε η φιλία μας μέχρι το θάνατό του…
Μ.Γ.: Υπήρξες επί μακρόν καθηγήτρια θεατρικής αγωγής ώσπου το 1999 και 2000 οργάνωσες, χορογράφησες και σκηνοθέτησες θεατρικά σου έργα με παιδιά των Ρομά της Αγίας Βαρβάρας. Πώς θυμάσαι αυτή την εμπειρία;
Ν.Α.: Να σου πω, όπως νιώθω κάθε φορά, που διδάσκω σε παιδιά. Απλώς, εδώ υπήρχαν ειδικές δυσκολίες. Το κάθε παιδί έχει ιδιαίτερες ανάγκες και, όπως γνωρίζουμε, οι Ρομά αποτελούν μία ξεχωριστή κοινότητα με δική τους κουλτούρα, κοινωνική ένταξη και ιδιαίτερα προβλήματα που πρέπει η Πολιτεία, επιτέλους, να αντιμετωπίσει και να μην κλείνει τα μάτια. Αν και κάποιοι προσπάθησαν να με αποτρέψουν εγώ, ευτυχώς, δεν πτοήθηκα και στάθηκα κοντά στα παιδιά, που ανταποκρίθηκαν με πολλή αγάπη και επιτυχώς στις προσπάθειές μου να τα διδάξω θεατρική αγωγή – και όχι μόνο – και να τα κρατήσω σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα.
Μ.Γ.: Εκτός από ηθοποιός, σκηνοθέτης, δημοσιογράφος είσαι και συγγραφέας. Έχεις εκδώσει πολλά βιβλία, μελέτες και θεατρικά έργα. Με τη συγγραφή πότε άρχισες ν΄ ασχολείσαι;
Ν.Α.: Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Άλλωστε στην ποιητική μου συλλογή «Ανίν Ιξελά» συμπεριέλαβα ακόμη και ποιήματα από τα παιδικά μου χρόνια.
Μ.Γ.: Πρόσφατα κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική σου συλλογή με τίτλο «Ανίν Ιξελά». Αν διαβάσουμε ανάποδα τα γράμματα ο τίτλος παραπέμπει στο όνομά σου. Τι ήθελες να δηλώσεις με αυτό το «παιχνίδι γραμμάτων»;
Ν.Α.: Ο αναγραμματισμός του ονόματος υποδηλώνει, μάλλον, την πολύ προσωπική μου, υπερρεαλιστική, ονειρική διάσταση που φέρουν αυτές οι καταθέσεις μου.
Μ.Γ.: Η ποίησή σου είναι άλλοτε ερωτική και άλλοτε κοινωνικοπολιτική, μα πάντα έχει φιλοσοφικές αποχρώσεις. Τι είναι για σένα η ποίηση;
Ν.Α.: Συχνά βρίσκω τον εαυτό μου να φιλοσοφεί… είμαι πολιτικοποιημένη και κοινωνικά ευαισθητοποιημένη. Στη ζωή μας, άλλωστε, συνυπάρχουν η Αγάπη, ο Έρωτας, η Ζωή και ο Θάνατος, οι Πόλεμοι, οι αρρώστιες, οι κακουχίες, οι ανισότητες… Λέω συνυπάρχουν, διότι δεν είμαστε μόνοι μας… αλλά μία αλυσίδα από ανθρώπινες ψυχές -και οι ισορροπίες εύκολα διαταράσσονται. Μέσα σε αυτό το σύμπαν, η ποίηση για μένα, είναι οι σιωπές… οι παύσεις ανάμεσα στις λέξεις… οι ανάσες μου… τα δάκρυά μου… οι ουλές μου – αυτές που είναι καλά κρυμμένες – το πάθος για Ελευθερία, για Ζωή, όλες οι αποχρώσεις, από το λευκό έως το μαύρο. Η ποίηση είναι κάτι το ιερό! Ας αναρωτηθούμε, με ποιο υλικό δουλεύει ο ποιητής. Είναι οι λέξεις; Μπορεί. Όμως, ποια βαρύτητα κουβαλούν οι λέξεις όταν δεν υπάρχει υπόβαθρο; Λέξεις δίχως συναίσθημα, είναι ανάπηρες. Ο ποιητής, θα σφυρηλατήσει άλλοτε με αγαλλίαση κι άλλοτε με πόνο ψυχής, την κάθε λέξη που θα πάρει πνοή και, ίσως, ζήσει την Αθανασία. Έτσι θα ανασύρει «θησαυρούς» μέσα απ’ τα χαλάσματά του, τα δικά του και ολάκερου του κόσμου και θα δημιουργήσει… μακάρι, το έργο του να λειτουργήσει και λυτρωτικά! Εξάλλου, για μένα η ποίηση είναι μια μορφή επανάστασης!
Μ.Γ.: «Είναι τόση η Αγάπη μου για σένα που έχω ήδη γράψει τον επίλογό μας» αναφέρεις σε έναν στίχο. Ποιος μπορεί να είναι ο επίλογος της αγάπης;
Ν.Α.: O επίλογος της Αγάπης είναι ένας! Συνίσταται στο ότι η Αγάπη είναι αναλλοίωτη, άχρονη και πως η ψυχή δεν πεθαίνει…
Μ.Γ.: «Δεν πιστεύω σ’ απατηλές ελευθερίες», γράφεις σε ένα ποίημα. Ποιες θεωρείς απατηλές ελευθερίες;
Ν.Α.: Οι προκατασκευασμένες πραγματικότητες του μάρκετινγκ, της πολιτικής, της οικονομίας. Όταν οι ζωές μας αξιολογούνται από Οίκους Αξιολόγησης που ορίζουν ποιοι θα ζήσουν και ποιοι θα πεθάνουν… Δεν είμαστε άλλο από, όπως λέω και σε ένα ποίημά μου, «… άβουλα πιόνια στη σκακιέρα της απληστίας…». Έχουμε καταντήσει στατιστικά στοιχεία στις οθόνες παγκόσμιων εταιρειών. Ακόμη δε, αυτό το απατηλό ψέμα, δεν έχει ωραίο περιτύλιγμα πια, διότι είναι διάτρητο.
Μ.Γ.: Η έμπνευση για το ποίημά σου «Το πρόσωπο δεν είδα» προήλθε από πραγματικό γεγονός;
Ν.Α.: Σωστά. Από μία πονεμένη ψυχή που βρήκα «κουλουριασμένη σ’ ένα στρώμα», δίπλα στο δημαρχείο Αθηνών. Δυστυχώς, η Ελλάδα θυμίζει εν πολλοίς γκέτο, αν αναλογιστούμε τα συσσίτια, τους χιλιάδες άστεγους, πρόσφυγες-μετανάστες, είναι Ντροπή…
Μ.Γ.: Ποια ανάγκη σε ώθησε να γράψεις το – ομότιτλο με την ποιητική συλλογή – ποίημά σου «Ανίν Ιξελά»;
Ν.Α.: Δεν το σκέφτηκα ποτέ. Να ήταν μία ασυνείδητη ανάγκη αυτοεξομολόγησης; Μπορεί.
Μ.Γ.: «Παράπλευρες απώλειες» τιτλοφορείται ένα άλλο ποίημά σου. Σε ποιες παράπλευρες απώλειες αναφέρεσαι;
Ν.Α. : Ειρωνεύομαι πικρά τον όρο «Παράπλευρες απώλειες» που χρησιμοποιείται επίσημα πια, για να δηλώσει τους αμάχους που πέφτουν θύματα κάποιου πολέμου. Στον πόλεμο της Συρίας, για παράδειγμα, καταγράφηκαν τεράστιες «παράπλευρες απώλειες».
Μ.Γ.: «Με τρομάζει η άσβεστη αγάπη σου, μη μ’ αγαπάς τόσο», είναι ένας στίχος στο ποίημά σου «Μελαγχολική σονάτα». Πιστεύεις ότι τρομάζει η αγάπη;
Ν.Α.: Στο συγκεκριμένο ποίημα, αναφέρομαι στην αγάπη ανάμεσα σε δύο ερωτευμένους. Η ύπαρξη μιας απύθμενης Αγάπης, άσβεστης που δεν σκιάζεται από τίποτα, που μένει αναλλοίωτη στον χρόνο κι είναι καταγεγραμμένη στην κυτταρική μνήμη, μπορεί να τρομάξει με την έννοια ότι δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμη και μπορεί να γίνει αποπνικτική.
Μ.Γ.: Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου σου υπάρχουν δίστιχα, τρίστιχα, τετράστιχα ποιήματα που ισορροπούν μεταξύ συναισθήματος και λογικής. Αποτελούν έμπνευση της στιγμής;
Ν.Α.: Η ποίησή μου αποτυπώνεται στο χαρτί αβίαστα, ασχέτως της έκτασης του κάθε ποιήματος.
Μ.Γ.: Τελικά, η ποίηση είναι «ο εγκέλαδος της σκέψης» και τα ποιήματα «εκρήξεις στο υποσυνείδητο»;
Ν.Α.: Στην ποίηση, ισχύει και αυτό!
Μ.Γ.: Αφού σ’ ευχαριστήσω πολύ και σου ευχηθώ καλοτάξιδο το βιβλίο σου, θα σου ζητήσω να κλείσεις αυτή τη συνέντευξη μ’ έναν αγαπημένο σου στίχο από το «Ανίν Ιξελά».
Ν.Α.: Εγώ σ’ ευχαριστώ! Θα κλείσω όπως και στην «Ανίν Ιξελά»… «Εμπιστεύσου το όνειρο τώρα, αύριο ίσως να ’χει πεθάνει το ευκταίο». Σημειώνω ότι έπεσε θύμα λογοκλοπής, σημείο και αυτό των καιρών!
* Η ποιητική συλλογή «Ανίν Ιξελά» της Νίνας Αλέξη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Στις 30 Ιουλίου η Νίνα Αλέξη συμμετέχει σε μία Συνάντηση Ποίησης και Μουσικής η οποία διοργανώνεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ν. Πιερίας και θα πραγματοποιηθεί στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Πύδνας. Η Νίνα Αλέξη θα απαγγείλει ποιήματά της, από την ποιητική συλλογή «Ανίν Ιξελά» και ο Δημήτρης Παπαχαραλάμπους θα παίξει πιάνο.
* Η φωτογράφιση πραγματοποιήθηκε στην Κηφισιά. Ευχαριστούμε πολύ για την υπέροχη φιλοξενία το Giacomo-Cucina e Vino και το Museum Cafe, του εξαιρετικού Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Φωτογραφίες και επεξεργασία: Peter Tamas.
Βιογραφία Νίνας Αλέξη:
Η Νίνα Αλέξη γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία από Έλληνες γονείς με ποντιακές ρίζες. Σπούδασε παραστατικές τέχνες, θέατρο, χορό καθώς και θεατρική γραφή στο Λονδίνο, με υποτροφία της αγγλικής κυβέρνησης, στο Middlessex Polytechnic (B.A. Performance Arts, Major Drama), στο WAC Interchange, Associated Guild of Dance and Drama, στην Chantraine School of Dance (1981-1990) κ.ά. Εργάστηκε στο θέατρο, στην Αγγλία και την Ελλάδα. Υπήρξε πολιτική ανταποκρίτρια για τα «Νέα του Λονδίνου» στην Αθήνα (1992-1995), ραδιοφωνικός παραγωγός και εκφωνήτρια Δελτίου Ειδήσεων στους σταθμούς «Λονδίνο 88», «GCR» κ.ά. Επίσης διετέλεσε επί μακρόν καθηγήτρια θεατρικής αγωγής στη Λακωνική Σχολή. Ήταν επιπλέον υπεύθυνη διδασκαλίας στα παιδιά των Ρομά καθώς και σε προγράμματα καταπολέμησης κοινωνικού αποκλεισμού (ΚΕΚ Ιάσων). Μεταξύ άλλων, συμμετείχε σε συνέδρια και ημερίδες ως ομιλήτρια όπως αυτά του Ινστιτούτου Ελληνοανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών (σε συνεργασία με το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών) του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, για τον Νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ (Μάιος 2007) και έδωσε διαλέξεις στο πλαίσιο των μαθημάτων της Ομηρικής Ακαδημίας, Χίος (2000). Συμμετείχε με ανακοίνωσή της στο 14ο συνέδριο Ελληνοανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών, «Ελληνοαραβικοί Πολιτισμοί», (Αθήνα 2014) κ.ά. Με το Environmental Forum στο Λονδίνο (1985-1995) έδωσε διαλέξεις για το θέατρο και την Ελληνική ποίηση.
Έργα της:
Παιδικό: «Περιπέτεια στο δάσος» (2002).
Θεατρικά έργα: «Ανάσταση αγάπης» (2003), «Γυναίκες σε κόκκινο φόντο» (2005) – και σε γαλλική μετάφραση «Des Femmes sur un fond rouge» (2012) -,
Ποιητική συλλογή: «Ανίν Ιξελά» (2017).
Μελέτη: «O Διονύσιος Ταβουλάρης (1840-1928) και η συμβολή του στην Αιγυπτίαν Σκηνήν», Graeco-Arabica ΧΙΙ (2017), “Ζυμώσεις του ελληνικού θεάτρου με τον αιγυπτιώτικο ελληνισμό, 1856-1946” (υπό έκδοση).
