ΑΛΙΚΗ ΝΑΣΣΗ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΙΚΗ ΝΑΣΣΗ
Η βία κατά των γυναικών με τη μορφή που ορισμένοι επιχειρούν να της αποδώσουν δεν αφορά τις Σουλιώτισσες και το Ζάλογγο. Διότι εκείνες βρισκόταν πάνω από αυτήν και ήταν αποδεδειγμένα πολύ πιο δυνατές.
Κυρία Υπουργέ Πολιτισμού, κυρίες και κύριοι εκπρόσωποι του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου και λοιποί συνδιοργανωτές, ο ιερός τόπος και το μνημείο του Ζαλόγγου ούτε είναι ούτε και γίνεται διεθνές τοπόσημο για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών σε καιρό ειρήνης και πολέμου. Η θυσία των γυναικών στο Ζάλογγο δεν υπήρξε η συνέπεια της γυναικείας αντίστασης στην ανδρική βία, αλλά πράξη ηρωική και πατριωτική κατά ανδρών πολεμιστών και εχθρών της πατρίδας μας, τραγική συνέπεια των πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ δύο προαιώνιων εχθρών και αλλόθρησκων λαών.
Το ίδρυμα Ζογγολόπουλου διοργανώνει στις 10 Νοεμβρίου στην Αθήνα την εκδήλωση «Το μνημείο «ο χορός του Ζαλόγγου»» με σκοπό να αναδειχθεί το μνημείο στο Ζάλογγο ως διεθνές τοπόσημο για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Η δε θυσία των γυναικών του Σουλίου φέρεται να θεωρείται από τους εκπροσώπους του εν λόγω ιδρύματος και τους συνδιοργανωτές της εκδήλωσης στην ΕΡΤ ως βία κατά γυναικών και πρώτη πράξη που καταγράφεται στην παγκόσμια Ιστορία ομαδικής αυτοδιάθεσης και ομαδικής γυναικείας απόφασης, κατόπιν διαβούλευσης, ενάντια στη βία. Με το συμφωνικό μουσικό έργο δε του συνθέτη Γιώργου Βούκανου αναδεικνύεται η σημασία της γυναίκας και του ρόλου της μέσα στους αιώνες και προβάλλεται η ιστορία των γυναικών ως θυμάτων βίας σε καιρό ειρήνης και πολέμου από την αρχαιότητα έως και σήμερα.
Διερωτάται ευλόγως κάθε σκεπτόμενος και γνώστης της Ιστορίας του τόπου μας αν οι λαβόντες αυτήν την απόφαση σκοπεύουν να πράξουν το αυτό και για τον πύργο του Δημουλά ή το Σέλτσο, όπου τα θύματα της βίας κατά των γυναικών, σύμφωνα με το δικό τους σκεπτικό, υπήρξαν επίσης γυναίκες και φυσικά όχι τα μόνα κατά τη διάρκεια της μακραίωνης Οθωμανικής κυριαρχίας και στη χώρα μας και σε όλες τις τότε υποδουλωμένες στην Οθωμανική αυτοκρατορία χώρες των Βαλκανίων.
Και ενώ χρόνια τώρα οι ήρωες των εθνικών μας αγώνων και η θυσία των Σουλιωτισσών αμφισβητήθηκε από ορισμένους με τη γνωστή εσωστρέφεια που κατατρύχει τη φυλή μας και με συνέπεια την καταβαράθρωση των ηρώων μας και την αποκαθήλωσή τους, έρχεται και η πρωτοβουλία αυτή να συμπληρώσει αυτό το έργο, η οποία δεν θέλω να πιστεύω ότι ενέχει δόλο ή κάποια αντεθνική σκοπιμότητα. Διότι ναι μεν θα έχει την παγκόσμια προβολή που επιδιώκεται, ιδιαίτερα σήμερα με την ευαισθητοποίηση ολόκληρου του πλανήτη σε θέματα που αφορούν τις σεξιστικές συμπεριφορές, την παρενόχληση και την κακοποίηση γυναικών, κάθε αδύναμου ή αλλοφύλου και αλλοθρήσκου, αλλά κινδυνεύει να διαστρεβλώσει και να αλλοιώσει το νόημα και το μήνυμα αυτής της θυσίας και τα ηθικά της διδάγματα προς τα παιδιά μας και τα παιδιά κάθε ελεύθερης χώρας της γης.
Κινδυνεύει να θεωρηθεί βία κατά των γυναικών σαν αυτή που βιώνουν οι γυναίκες από τους άνδρες στην καθημερινότητα και τις μεταξύ τους σχέσεις και να σπιλώσει την αξία και τη διαχρονικότητα αυτού του ξεχωριστού ιστορικού συμβάντος.
Ωστόσο, δεν σκοπεύω να αναλωθώ σε αντιπαραθέσεις χωρίς νόημα.
Θα τεκμηριώσω με αρωγό την Ιστορία πως αυτή η πράξη υπήρξε πράξη αντίστασης κατά των εχθρών της φυλής μας και όχι αντίδραση γυναικών κατά της ανδρικής βίας.
Σε περιόδους πολέμου και από την αρχαιότητα έως και σήμερα οι μάχες διεξάγονται μεταξύ των πολεμιστών κάθε λαού και όχι μεταξύ και κατά των αμάχων. Όταν εμπλέκονται σε αυτές και άμαχοι, τότε είναι τραγικό επακόλουθο και ο θάνατος παιδιών και γυναικών, όπως συμβαίνει σήμερα στο Ισραήλ και τη Γάζα, όπως συνέβη στην Ουκρανία και όπως συμβαίνει σε κάθε πόλεμο, αυτήν τη μάστιγα της ανθρωπότητας. Χωρίς να δικαιολογείται αυτή η βία και να της χορηγείται άφεση αμαρτιών, ακόμη και αν γίνεται ακούσια.
Οι μουσουλμάνοι Αλβανοί του Μέτζο Μπόνο και του Μπεκίρ Τζογαδούρου που συμμετείχαν στην εναντίον των καταφυγόντων στο Ζάλογγο Σουλιωτών επίθεση δεν είχαν στο στόχαστρο τα γυναικόπαιδα που ακολουθούσαν στους εγκαταλείψαντες το Σούλι Σουλιώτες, μετά την μεταξύ Αλή πασά και Σουλιωτών συμφωνία. Οι δε
Σουλιώτισσες θεωρούνταν και ισάξιοι πολεμιστές και αντίπαλοι των εχθρών τους, αφού πολεμούσαν σαν άνδρες. Και γι’ αυτόν τον λόγο τις αντιμετώπιζαν και λιγότερο ως γυναίκες. Παρόλα αυτά, όταν τις είδαν να κατακρημνίζονται μαζί με τα παιδιά τους και στο Ζάλογγο και στο Σέλτσο αργότερα, ακόμη και αυτοί οι αιμοσταγείς και σκληροτράχηλοι Τουρκαλβανοί πολεμιστές σοκαρίστηκαν. Και για το μεν Ζάλογγο ο αξιωματικός του Αλή πασά Σουλειμάν αγάς, όταν περιγράφει στον Γάλλο εξωμότη Ιμπραήμ Μανζούρ Εφέντη αυτή τη σκηνή, φέρει δάκρυα στα μάτια, στο δε Σέλτσο οι Μουσουλμάνοι πολεμιστές φώναζαν στις γυναίκες που επίσης έπεφταν στον γκρεμό και ήταν πολύ περισσότερες «γιαζίκ»/κρίμα και τις απέτρεπαν να το πράξουν.
Προς επίρρωση δε των γραφομένων παραθέτω απόσπασμα από τη μαρτυρία του αυτόπτη μάρτυρα αυτής της θυσίας Αλβανού αξιωματικού στην υπηρεσία του Αλή πασά:
«(…) Η ομάδα της Πρέβεζας δεν είχε την ίδια τύχη. Είτε γιατί η επίθεση ήταν ακαριαία, είτε γιατί καταπτοήθηκε, δεν κατέστη δυνατόν να προβάλει αντίσταση, και σε άτακτη υποχώρηση, κατέφυγε σε ένα ελληνικό μοναστήρι, που λέγεται Ζάλογγο. Ανώφελο καταφύγιο! Οι Μωαμεθανοί, σπάζοντας την πόρτα, περικύκλωσαν τα θύματά τους. (…) Εκατό γυναίκες που έμεναν με μια ομάδα παιδιών, βρέθηκαν χωρισμένες από αυτούς και ψηλά από ένα βράχο στον οποίο είχαν σκαρφαλώσει, έγιναν μάρτυρες της φρικτής μοίρας των συντρόφων τους˙ τους απείλησαν με τη σειρά τους! Αλλά μια ξαφνική απόφαση τους υποσχέθηκε μια βοήθεια ενάντια στην ατίμωση και την ντροπή των βασάνων. Έδωσαν τα χέρια και στο πλάτωμα του βράχου αρχίζουν ένα χορό του οποίου ένας ανήκουστος ηρωισμός ενέπνεε τα βήματα, και του οποίου η αγωνία του θανάτου επέσπευδε την πτώση. Πατριωτικά τραγούδια την συνόδευαν˙ οι επωδοί τους αντηχούσαν στα αυτιά των Μωαμεθανών…Ο ουρανός χωρίς αμφιβολία τις άκουγε! Στο τέλος των επωδών τους, οι εκατό γυναίκες έβγαλαν μια διαπεραστική και παρατεταμένη κραυγή, της οποίας ο ήχος έσβησε στο βάθος ενός τρομερού βάραθρου, όπου παρασύρθηκαν μαζί με κείνες όλα τα παιδιά…».
Ο συγγραφέας Ιμπραήμ Μανζούρ μας πληροφορεί την ταυτότητα του αφηγητή με τα παρακάτω λόγια: «(…) Ο Σουλεϊμάν αγάς, Αλβανός αξιωματικός, περίλυπος μάρτυρας αυτής της αξιομνημόνευτης τραγωδίας, μου διηγήθηκε όλες τις λεπτομέρειες. Κατά τη διήγηση αυτού του γεγονότος δάκρυα έβρεξαν τα βλέφαρά του˙ εντούτοις ανήκε στο στρατό του Αλή…»
Ένας εχθρός, αυτόπτης μάρτυρας αυτής της τραγωδίας, έρχεται να μας αποκαλύψει τα συναισθήματα της άλλης πλευράς. Αλλά οι γυναίκες του Σουλίου, βλέποντας την σφαγή των ανδρών τους και αναμένοντας και τη δική τους και των τέκνων τους ή ακόμη και την ατιμωτική αιχμαλωσία για τις πιο «τυχερές», με την περηφάνια της φυλής τους οδηγό έλαβαν την απόφαση να γλιτώσουν τους εαυτούς τους και τα παιδιά τους από την αιχμαλωσία και το μαχαίρι των πολεμιστών του Αλή και όχι από την ανδρική βία κατά γυναικών, όπως λανθασμένα τονίζεται από τους διοργανωτές.
Αυτή η πρωτοβουλία θα είχε νόημα, αν σκοπός της ήταν να αναδειχθεί το Ζάλογγο παγκοσμίως ως τοπόσημο του γυναικείου ηρωισμού, της ελληνικής αξιοπρέπειας, της περηφάνιας και της επιλογής του ένδοξου θανάτου αντί της ατιμωτικής επιβίωσης ή της θανάτωσης από τον εχθρό και αυτών και των τέκνων τους.
Οι γυναίκες μας, είναι βέβαιο ότι εκείνη τη στιγμή, αυτό το ελάχιστο χρονικό διάστημα, με τον πανικό στο μυαλό τους, την αγωνία του θανάτου και της ντροπής τους, την ακατάλυτη δύναμη της ελευθερίας μέσα τους και τις θρησκευτικές αντιλήψεις κυρίαρχες στη συνείδησή τους, έπραξαν αυτό που, κατ’ εκείνες, έπρεπε να πράξουν.
Φόνευσαν τα παιδιά τους και αυτοκτόνησαν. Αυτή ήταν η μοναδική λύση και αυτήν επέλεξαν. Γυναίκες Σουλιώτισσες, μεγαλωμένες από μικρά κορίτσια δίπλα σε πατεράδες και αδέλφια παλικάρια που δεν έσκυψαν ποτέ το κεφάλι, που δεν προσκύνησαν. Κι αυτές το ίδιο απροσκύνητες και ανυπότακτες έφυγαν λεύτερες, για να τους ανταμώσουν, άδοντας τα αρβανίτικα μοιρολόγια τα οποία από παιδιά γνώριζαν και όχι το γνωστό «έχε γεια καημένε κόσμε» που όλοι λανθασμένα γνωρίζουμε, ένα τραγούδι του Σπύρου Περεσιάδη σε μουσική του Ιωάννη Σακελλαρίδη, το οποίο γράφτηκε για το θεατρικό έργο του «Ο χορός του Ζαλόγγου» και πρωτακούστηκε στην πρεμιέρα του έργου το 1908.
Ακόμη και σε αυτήν την πτυχή αυτού του συμβάντος ορισμένοι προτίμησαν να διαστρεβλώσουν την ιστορική αλήθεια, την οποία όλοι εμείς οι Παρασουλιώτες γνωρίζουμε από τις αφηγήσεις των δικών μας, γονέων και προγόνων, αλλά και τα βιώματά μας. Διότι οι Σουλιώτισσες, αγράμματες ούσες στην πλειονότητά τους, είναι βέβαιο ότι δεν είχαν τη δυνατότητα ούτε τη γνώση να σχεδιάσουν και να συνθέσουν σε αυτά τα κρίσιμα λεπτά της περικύκλωσής τους άσμα, και δη σε γλώσσα και λέξεις άγνωστες σε εκείνες, ούτε τον χρόνο να το εκμάθουν και να το τραγουδήσουν όλες μαζί. Τραγούδησαν τα γνωστά σε εμάς σήμερα αρβανίτικα μοιρολόγια, όπως πράττουν ακόμη στα χωριά του Φαναρίου οι γεροντότερες, και αποσπάσματα από παραδοσιακά τραγούδια της παλικαριάς των ανδρών τους, όπως και ο Σουλεϊμάν βεβαιώνει…
Σήμερα στον ιερό βράχο του Ζαλόγγου στέκουν περήφανα και αγέρωχα τα λευκά αγάλματα των γυναικών του Σουλίου μας. Το μνημείο διακρίνεται σε μεγάλη απόσταση και πολλοί επισκέπτες καταφθάνουν από όλη τη χώρα κάθε χρόνο για να καταθέσουν την ευγνωμοσύνη και τον θαυμασμό τους για όσα εκείνοι οι απροσκύνητοι Σουλιώτες μάς παρέδωσαν ως ιερή και πολύτιμη παρακαταθήκη.
Ας μην ταράζουμε τη γαλήνη τους, ας τις αφήσουμε να συνεχίζουν να στέκουν αγέρωχες στην κορυφή του όρους, από όπου κάποτε έδωσαν τέλος στη ζωή τους, πιστεύοντας στα ιδανικά της φυλής μας, για τα οποία πολέμησαν και θυσιάστηκαν και εκείνες και οι άνδρες του τόπου τους.
Η βία κατά των γυναικών με τη μορφή που ορισμένοι θέλουν να της αποδώσουν δεν τις αφορά, διότι βρισκόταν πολύ πιο ψηλά από αυτήν και ήταν αποδεδειγμένα πολύ πιο δυνατές.
Θερμή παράκληση προς τους εκπροσώπους και συνδιοργανωτές της εκδήλωσης, αν επιθυμία τους αγνή είναι η προβολή του μνημείου και της θυσίας, να διορθωθεί αυτή η βεβήλωση της Ιστορίας μας και η αναφορά σ’ αυτήν να γίνει με σεβασμό και σαφήνεια, ώστε να αποδοθεί στον τόπο και τη θυσία των γυναικών μας η πρέπουσα τιμή και το ακριβές νόημα, επιμύθιο και μήνυμα, όταν ακόμη και οι εχθροί θαύμασαν αυτήν την πράξη και δεν τη θεώρησαν αντίδραση στη δική τους ανδρική βία, αλλά πράξη Πατριδολατρείας και σεβασμού προς τα ιερά και όσια της φυλή μας.