ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ
Το τραύμα είναι εμπειρία, αλλά δεν είναι μια ακόμη εμπειρία που στοιβάζεται στο εσωτερικό ρεπερτόριό σου για να κάνει τη ζωή σου πιο πλούσια σε υπαρξιακά νοήματα. Το τραύμα επαναπροσδιορίζει το ποιος είσαι. Επαναπρογραμματίζει και αναδιοργανώνει τις εγκεφαλικές σου δομές γύρω από τον εαυτό του. Όλα αλλάζουν από τότε…
Όλα αλλάζουν μ’ έναν τρόπο που δεν αντιλαμβάνεσαι, γιατί κάθε κλάσμα από αυτή τη διαδικασία είναι τόσο δικό σου, που δεν έχεις την απαιτούμενη απόσταση για να το παρατηρήσεις. Δεύτερον, ο μηχανισμός που κινητοποιείται είναι τόσο αρχέγονα ασυνείδητος, που θα μπορούσε κανείς να γράψει παράλληλες γραμμές ανάμεσα στη χρησιμότητα της «αμνησίας» ή της αυτόματης διεργασίας του τραύματος και στη σημασία ζωτικών λειτουργιών, όπως για παράδειγμα του αυτοματισμού της αναπνοής. Ιστορικά βάθη. Πρωτόγονοι, υποφλοιώδεις εγκεφαλικοί μηχανισμοί που επέτρεψαν στα πρώτα θηλαστικά να φτάσουν μέχρι εδώ μέσα από πάλη, πολλή πάλη…
Ο άνθρωπος σε δύσκολες στιγμές φεύγει, ή μένει να πολεμήσει, ή παγώνει για να ξεγελάσει τον εχθρό. Όλα έχουν τη σημασία τους. Φανταστείτε τώρα, οι βασικές αυτές άμυνες να παραλύσουν ή να φανούν λίγες. Σκεφτείτε ταυτόχρονα ότι ο πρόσθιος αριστερός φλοιός του εγκεφάλου μας που διοικεί, εκλογικεύει και οργανώνει, κλείνει αφήνοντας τις υποφλοιώδεις περιοχές – που είναι τα συναισθηματικά μας κέντρα – απροστάτευτες από λογικές άμυνες. Κλείνει και η περιοχή Broca που είναι το κέντρο του λόγου, και έτσι μας είναι δύσκολο να βάλουμε σε λόγια την τραυματική εμπειρία και να της δώσουμε έξοδο, τακτοποίηση, μοίρασμα και αρχειοθέτηση στις εμπειρίες μας με λογική μορφή και νοικοκυρεμένο τρόπο.
Η ενέργεια του τραύματος λοιπόν δεν γίνεται «λέξεις» και για αυτό όλα μας τα προβλήματα είναι στη δεξαμενή με τα ανείπωτα. Όμως, αυτή η ενέργεια ισχύει και κρατά την ορμή της όπου ορμά με ίλιγγο μπροστά να ακινητοποιήσει τα κλάσματα του χρόνου σου, να παγώσει την ανάπτυξή σου στο τραύμα, να μπλοκάρει την ίδια σου τη ζωή. Το τραύμα ταξιδεύει ασυγκρότητα και αποτυπώνεται μόνο στον χάρτη του σώματος με τη μορφή φόβου, ψευδών συναγερμών, ή μέσω σωματικού πόνου, ως προσπάθεια ύστατης έκφρασης.
Ο άνθρωπος σε δύσκολες στιγμές φεύγει, ή μένει να πολεμήσει, ή παγώνει για να ξεγελάσει τον εχθρό.
Όχι, δεν είναι σχήμα λόγου. Το τραύμα διαστρεβλώνει την πορεία των δεικτών του βιωματικού σου ρολογιού σε νευρολογικό και βιολογικό επίπεδο. Με την τραυματική εμπειρία, η αμυγδαλή που είναι το κέντρο του φόβου και των συναγερμών σου σε περίπτωση απειλών, υπερδραστηριοποιείται. Ενώ ταυτόχρονα ο ιππόκαμπος που ταξινομεί τις μνήμες, σε παρελθοντικές και παροντικές, συρρικνώνεται και υπολειτουργεί.
Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος δεν μπορεί να αφομοιώσει τις εμπειρίες του, οι οποίες μένουν να περιφέρονται παντού διακεκομμένες, χωρίς χρονική ταυτότητα και συνέχεια και χωρίς λειτουργική νοηματοδότηση. Γι’ αυτό και ο άνθρωπος που είναι τραυματισμένος, δεν μπορεί να φτιάξει την ιστορία του. Δεν έχει αρχή και τέλος, τα πράγματα χάνουν την ακολουθία τους ή συγχέονται στο χάος της οδυνηρής αταξίας τους. Ο τραυματισμένος άνθρωπος δεν μπορεί να ωφεληθεί από το πλάτος και το μήκος της εμπειρίας του. Δεν μπορεί να δει τι θα το κάνει όλο αυτό, πώς θα διαχειριστεί στο μέλλον τη ζωή του με τρόπο που να το συμπεριλάβει παραγωγικά. Δεν είναι αξιοποιήσιμο.
Και το τρένο προχωρά ενόσω τα τοπία παραμένουν ασύνδετα μεταξύ τους. Εσωτερικά, στον εγκέφαλο (αποσυνδεδεμένος και αυτός), το δεξί με το αριστερό ημισφαίριο αρνούνται να μοιραστούν την εμπειρία: πότε το δεξί μέρος δημιουργεί πόλεμο με εικόνες φόβου, και πότε το αριστερό συσκευάζει στο εργοστάσιο της γλώσσας, αποστειρωμένα από συναισθήματα λόγια. Και, το κυριότερο, σε αυτό το ταξίδι του χαοτικού διάκενου, ο άνθρωπος δεν ξέρει συναισθηματικά ότι το κακό έχει τελειώσει. Χτυπούν συναγερμοί, το τρένο δεν κόβει ταχύτητα, οι μνήμες αναπηδούν από δω κι από κει σαν αποσκευές σε χάος, που δεν μπορούν από μόνες τους να τακτοποιηθούν στα ράφια του παρελθόντος… Και το σώμα κρατά απολιθωμένο ό,τι έζησε να θυμάται. Μουδιασμένο, αλλά θυμάται…