ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΞΑΝΘΟ
Ο Μιχάλης Κατράκης γεννήθηκε το 1980 στην Αθήνα και μεγάλωσε στον Πειραιά. Είναι πτυχιούχος του I.H.T.T.I. Neuchâtel στον τομέα της διοίκησης ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Ασχολείται συστηματικά με την πεζογραφία από το 2005. Με αφορμή, την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Αποθερισμός» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Συρτάρι, ο ίδιος μου έδωσε μία πολύ αληθινή συνέντευξη!
Η πρώτη σου ποιητική συλλογή «Αποθερισμός» από τις εκδόσεις Συρτάρι κυκλοφόρησε. Τι ένιωσες κρατώντας το βιβλίο στα χέρια σου για πρώτη φορά;
Ένιωσα ντροπή και αμηχανία. Μου έκατσε βαρύ αυτό το «ποιήματα» κάτω από τον τίτλο. Εάν βγάλουμε από την εξίσωση της επικοινωνίας το «σ’ αγαπώ», το «συγγνώμη» και τα ειλικρινή (το τονίζω) «ναι» και «όχι», το ποίημα είναι η υψηλότερη μορφή έκφρασης του λόγου, του μέσου δηλαδή, που διαχωρίζει τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα έμβια όντα. Το «ποίημα» είναι μία λέξη που χρησιμοποιούμε υπερβολικά συχνά σε σημείο που να χάνεται πλήρως το βαθύτερο νόημά της. Ένα ποίημα πρέπει να καρφώνεται στην ψυχή του αναγνώστη και να μετασχηματίζει μία παγιωμένη αλήθεια. Επειδή, λοιπόν, ο Αποθερισμός δεν έχει δοκιμαστεί ακόμα σε κανένα επίπεδο σχετικό με την ποίηση (ο χρόνος είναι βασικός καταλύτης) ένιωσα περίπου σαν να σφετερίζομαι την ίδια την έννοια της τέχνης που προσπαθώ να υπηρετήσω.
Γιατί ποίηση και πόσο δύσκολο ήταν να την αγγίξεις;
Αυτού του είδους τα γραπτά, με τη φόρμα του στίχου και την πυκνή νοηματική δομή, τις περιστροφές και τα κυκλικά αφηγηματικά σχήματα, προκύπτουν, συνήθως, στα «παρασκήνια» της πεζογραφίας μου, ως νησίδες μέσα σε άγριες θάλασσες. Για αυτό τον λόγο, ίσως, διατηρούν και σχεδόν ανέπαφη την έννοια της πλοκής, την αφηγηματικότητα και την εικονοπλασία. Είναι, όμως, για εμένα ουσιαστική συγγραφική δραστηριότητα. Η πεζογραφία που έδωσα τα τελευταία χρόνια είναι μια ζοφερή πεζογραφία, πολύ σκληρό υλικό που συχνά πατάει σε αληθινά περιστατικά. Η ποίηση ήταν η ανάδυση στο φως. Διαφορετικά το σκοτάδι στο οποίο βυθιζόμουν κάθε φορά για να φέρω την ιστορία στην επιφάνεια, θα είχε κερδίσει.
Υπάρχει συνταγή για έναν καλό ποιητή ή ο καθένας βαδίζει με βάση τα βιώματά του;
Το μόνο που μπορώ εγγυημένα να πω είναι πως η ποίηση σε βρίσκει συχνά δύσκολα, γονατιστό ή πεσμένο στο χώμα. Μα αν σε βρει, σε βοηθάει να σηκωθείς ταχύτερα. Πρώτα φτάνει εντός σου και δημιουργεί τον αναγνώστη, τον λάτρη των λέξεων, εκείνον που έχει το βίωμα και πασχίζει να το κατονομάσει. Ποιητής που δεν διαβάζει, δεν υφίσταται. Ποιητής που δεν έχει το δικό του, προσωπικό προσευχητάρι Άγιων Γραφών σε μία ατομική θρησκεία με σκηνώματα από χαρτί και μελάνι, δεν μπορεί να είναι ποιητής. Ο ποιητής πρώτα λατρεύει να διαβάζει γιατί λατρεύει την ποίηση με τρόπο ερωτικό, η ανάγνωση των μεγάλων ποιητών εμπεριέχει τον ερωτισμό της ηδονοβλεψίας, κρυφοκοιτάμε μέσα από κλειδαρότρυπες να δούμε γυμνές ψυχές και ανακαλύπτουμε εμάς τους ίδιους απογυμνωμένους. Μα που ήθελα να καταλήξω; Α, ναι. Στη συνταγή. Ορίστε μία απλή: κοίτα στη βιβλιοθήκη σου. Πόσες ποιητικές συλλογές διαθέτει; Ε. Τόσα είναι και τα βιώματά σου. Ή έστω, τα βιώματα που προσπαθείς να εξηγήσεις, δεχθείς, μοιραστείς. Γιατί η ποίηση και το βίωμα, εάν γράφεις, συνυπάρχουν τόσο στενά που καταντούν ταυτόσημα.
Ποιο ήταν το έναυσμα να ασχοληθείς με την συγγραφή και δη με ποίηση;
Ο έρωτας. Η ήττα. Ο πόνος. Ο αποχωρισμός. Η αναγέννηση. Το μυστήριο. Απτό τίποτα. Έννοιες μόνο. Από μικρός, από την εφηβεία ακόμα. Εντονότερα στο λύκειο. Ήταν, μάλλον, ο τρόπος μου να μιλήσω για όσα ένιωθα. Τώρα έχει πια εξελιχθεί σε μία απόπειρα να εντυπωσιάσω εμένα. Να σπάσω τη φόρμα μου. Να βρω τη λέξη που θα με συναρπάσει.
Γιατί δεν διαβάζει ο κόσμος πολλή ποίηση σήμερα;
Για πολλούς λόγους. Αρχικά, ο κόσμος δεν διαβάζει γενικότερα. Έπειτα, η ποιότητα των γραπτών είναι ένα σοβαρό θέμα. Ίσως έφτασε ο καιρός να οριστούν από τον εκδοτικό κόσμο φίλτρα και διαδικασίες που να εξασφαλίζουν ότι η ποίηση που φτάνει στο χαρτί είναι όντως «εν δυνάμει» ποίηση. Και τέλος, για κάποιον λόγο η ποιητική ελίτ του τόπου επιλέγει να διατηρεί απόσταση ανάμεσα στο ευρύ κοινό και την ποιητική διαδικασία. Πάνσεπτη, απρόσιτη, για λίγους κατάλληλα εφοδιασμένους. Αυτή είναι η πεποίθηση πολλών καταξιωμένων δημιουργών. Ήταν πάντα έτσι. Εγώ πάλι, πιστεύω πως η ποίηση πρέπει ως έναν βαθμό να επιστρέψει στη ρίζα της, στον λόγο για τον οποίο προέκυψαν οι ραψωδοί, στον λόγο για τον οποίο γράφτηκαν τα μεγάλα έπη: για να καταναλωθούν σε λαϊκά συμπόσια. Η ποίηση πρέπει να λάβει ταξικό πρόσημο και αυτό πρέπει να είναι λαϊκό. Θα ήθελα να δω τους ανθρώπους να μιλούν για την ποίηση μέσα στα καφενεία με τρόπο οπαδικό!
Ποιο είναι το πιο όμορφο σχόλιο που δέχτηκες έως τώρα για την ποιητική σου συλλογή;
Όταν μία αναγνώστης ξεχώρισε ένα συγκεκριμένο ποίημα από τον Αποθερισμό και μου το έστειλε ως αγαπημένο της. Την ίδια στιγμή, μου έγραψε για τις αμφιβολίες και τους προβληματισμούς που είχε αναφορικά με τη μητρική φιγούρα που υλοποιεί. Το ποίημα είχε αλλάξει την πραγματικότητά της, με κάποιον τρόπο. Της είχε δείξει το κρυφό νήμα που έδενε την ίδια ως παιδί και της είχε ψιθυρίσει μία νέα οπτική, σαράντα χρόνια μετά για την ίδια ως μητέρα. Εν ολίγοις, ήταν όλα όσα ήθελα να γνωρίζω για να βεβαιωθώ πως η συγγραφική συνθήκη είχε λειτουργήσει με τρόπο ποιητικό.
Σε ποιους την αφιερώνεις και γιατί;
Στην ανιψιά μου γιατί είναι τέλεια. Απλά!
Είναι η συγγραφή η ψυχοθεραπεία σου;
Η πεζογραφία είναι. Η ποίηση είναι η τυραννία μου.
Τι δεν γνωρίζουμε για τον Μιχάλη και θα ήθελες να μας το εκμυστηρευτείς;
Οι πιο κοντινοί μου άνθρωποι χρειάστηκε να με «σκαλίσουν» σχεδόν 20 χρόνια για να πάρουν αυτή την πληροφορία. Σας εκμυστηρεύομαι, λοιπόν, πως είναι δύσκολο να φτάσω στην αλήθεια αν δεν είμαι πρώτα εγώ έτοιμος να την αντικρίσω. Πολύ, πολύ δύσκολο.
Ανάγνωσέ μας ένα απόσπασμα μέσα από το βιβλίο, που κάτι σημαίνει για σένα.
Αν πρέπει να είναι ένα, ας είναι αυτό:
«Οι αστερισμοί»
Να ‘ναι σούρουπο, να πονούν στους ώμους τα σημάδια του ήλιου, να μην έχουμε ξεπλύνει τη μέρα από πάνω μας, να έχει γεύση θάλασσας και άμμου το φιλί μας, να φτάσουμε ξανά στην ίδια πλατεία κουρασμένοι, να παίζει Τσιτσάνη στον καφενέ και να τραβάει ούζο η βραδιά, να βουίζουν δίπλα μας οι άνθρωποι μα να ‘ναι σαν να μην υπάρχει τρίτος, να μας πιάσει νύχτα ωραία μεθυσμένους, να παραπατάμε όπως την πρωτη μας ώρα, να μην ξέρουμε αν είναι σεντόνι κάτω από τα σώματα, ο αφρός των κυμάτων ή η ουρά του γαλαξία. Θα χαρτογραφήσουμε με το ξημέρωμα ξανά το στερέωμά μας και τότε θα δεις• όλα τα άστρα θα ‘ναι στη θέση τους.
Γι’ αυτό επιμένω και σου λέω: οι Μούσες που εξέπεσαν γίνονται αστερισμοί.
Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σου σχέδια;
Έχουμε ακόμα 3 συλλογές που σκεφτόμαστε με την ομάδα των εκδόσεων Συρτάρι πώς μπορούμε να παρουσιάσουμε στον κόσμο ώστε να κλείσει αυτός ο πρώτος ποιητικός κύκλος. Και μία νουβέλα, τολμηρή, κοφτερή, σκληρή που εγώ θα ήθελα να δω στα χέρια των αναγνωστών πριν κλείσει ο ποιητικός κύκλος, αλλά πραγματεύεται ένα κάπως δύσκολο θέμα, με μία, λεκτικά, πολύ τολμηρή, ίσως ακόμα και ακραία, προσέγγιση. Ελπίζω.
Ωστόσο, για να εξετάσουμε τα επόμενα βήματα, θα πρέπει αυτό το πρώτο, ο Αποθερισμός, να σταθεί και εμπορικά. Όπως είπα, ελπίζω.
