ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ
Πολλές φορές δεν είναι οι περιστάσεις ούτε η απώλεια (φυσική ή συναισθηματική) που πυροδοτούν την εμφάνιση της κατάθλιψης. Όταν αισθάνεται κάποιος ότι έχει επιλογές στη διάθεσή του και πεδίο δράσης (υπογραμμίζω το αισθάνεται, γιατί άλλο να έχει αντικειμενικά και άλλο να αισθάνεται ότι έχει), δύσκολα θα νοσήσει.
Συνήθως κατάθλιψη παθαίνουμε όταν αισθανόμαστε την παντελή απουσία της δύναμής μας και της δυνατότητάς μας να ασκήσουμε κάποιο έλεγχο στα συμβάντα μας. Δηλαδή να μην ξέρει κανείς τι μπορεί να κάνει για να επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα, ή τι να αποφύγει ώστε να μην τιμωρηθεί.
Ένα καλό παράδειγμα είναι η κοινωνική κατάσταση στην χώρα σήμερα. Ο Έλληνας πλέον δεν έχει έλεγχο στα οικονομικά του, ενώ δεν ισχύει πια το «όποιος θέλει να βρει δουλειά, βρίσκει». Ό,τι και να κάνει, η κατάσταση είναι αυθαίρετη, μη ελεγχόμενη και άκρως φοβιστική. Δεν υφίσταται ο κλασικός συσχετισμός «προσπάθειας-ανταμοιβής» ή ο συσχετισμός «μη επιθυμητή συμπεριφορά-τιμωρία».
Είναι σαν να ζεις μέσα σ’ ένα στρατόπεδο φασιστικού χαρακτήρα που εκτελούν χωρίς εξηγήσεις και όπου – όπως στον Ρινόκερο του Ιονέσκο – ανακαλύπτεις ότι κάποιοι από τους πρώην φίλους σου έχουν «κολλήσει» και αυτοί φασισμό! Μια κατάσταση, λοιπόν, όπου όλα είναι μπερδεμένα, τρομακτικά και αυθαίρετα˙ ο άνθρωπος είναι πλέον απονευρωμένος και ασπόνδυλος, χωρίς δυνατότητα κίνησης και ελέγχου δύναμης. Αυτές είναι οι αληθινές αιτίες της καταθλιπτικής νόσου.
Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να εξηγεί το περιβάλλον του, τη ζωή του, τα δρώμενα πιο πέρα από την πόρτα του. Έχουμε μία εγγενή τάση να φτιάχνουμε αιτιοκρατικές σχέσεις.
Οι περισσότερες πεποιθήσεις στην κοινωνική δεξαμενή όπου συμβιώνουμε, απηχούν αυτή την τάση μας να βάζουμε τα πράγματα σε τάξη με αυτόν τον τρόπο. Έτσι για παράδειγμα, μεγαλώσαμε πιστεύοντας και προσδοκώντας πως όποιος είναι τίμιος, δουλευταράς ή οτιδήποτε άλλο, αμείβεται ηθικά και υλικά. Και τότε, ξαφνικά, εισβάλει στη ζωή μας ένας εφιάλτης όπου καταργεί αυτές τις αιτιοκρατικές σχέσεις, την κοινωνική μας αγωγή, όλα όσα μάθαμε, διδαχθήκαμε, σεβαστήκαμε και επομένως ξεπουλάει τον άνθρωπο από την αξιοσύνη τού να ελέγχει τη ζωή του.
Τον τρομοκρατεί στο… έτσι: ούτε πόλεμος, ούτε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μάλλον στρατόπεδο συγκέντρωσης καταντά ο ίδιος ο ψυχισμός του ανήμπορου ανθρώπου, και τούτο επειδή η κατάθλιψη είναι ένας ύπουλος δήμιος που ξεπροβάλλει από τα έσω, αυτή τη φορά. Ένας σιχαμερός εχθρός που σε κάνει να νομίζεις ότι εσύ το «έπαθες». Όχι, δεν φταις εσύ.