ΑΓΧΟΣ – ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ – ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ – ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΠΑΣΤΑ

Το να ζει κανείς με άγχος γενικά στη ζωή του είναι πολύ δύσκολο. Είναι ένας καθημερινός αγώνας, που πολλές φορές μπορεί να καταλήξει σε κρίσεις πανικού η ακόμα και σε γενικευμένη διαταραχή. Αυτό γίνεται ακόμη πιο δύσκολο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης.

Τα άτομα με κοινωνικό άγχος δυσκολεύονται να θυμηθούν κοινωνικές θετικές εμπειρίες, σύμφωνα με μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Cognition & Emotion.

Είναι γνωστό ότι το συνεχές υπερβολικό άγχος μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας, επίδοσης και ευεξίας. Η ασθένεια, οι χαμένες μέρες εργασίας, η κατάθλιψη, η επιθετικότητα και τα προβλήματα σχέσεων είναι μόνο μερικές από τις επιπτώσεις του.

Εάν είστε σαν τους περισσότερους ανθρώπους, το ενδιαφέρον σας για έναν υγιεινό τρόπο ζωής προσανατολίζεται προς την αποβολή του άγχους ή ακόμα και την αποφυγή του. Ποιος μπορεί να μας κατηγορήσει; Σε κανέναν δεν αρέσει αυτή η ενοχλητική αίσθηση στο στομάχι ή η αντίδραση μάχης ή φυγής του οργανισμού. Συνήθως αντιδρούμε με άρνηση (είμαι καλά), με θυμό (γιατί σε μένα;) ή με απελπισία (δεν μπορώ να το διαχειριστώ αυτό).

Η διαφορά έγκειται στη νοοτροπία που υιοθετούμε όταν είμαστε αγχωμένοι. Επί χρόνια διδασκόμαστε ότι το άγχος είναι κακή νοοτροπία, ότι ένας υγιεινός τρόπος ζωής σημαίνει μηδενικό άγχος. Όμως, αυτό δεν είναι αλήθεια. Σύμφωνα με νέες έρευνες, η υιοθέτηση μιας νοοτροπίας ότι το άγχος είναι καλό μας ωφελεί περισσότερο.

Αφού το αναγνωρίσετε, το άγχος σας θα σας υποδείξει τι πρέπει να κάνετε αν το «ακούσετε». Αξιοποιήστε το άγχος σας αντί να περιμένετε να εξαφανιστεί ή να προσποιείστε ότι δεν υπάρχει. Έχουμε την τάση να στηριζόμαστε στις συνηθισμένες στρατηγικές διαχείρισης άγχους όταν αυτό μας χτυπάει την πόρτα. Μπορεί να κάνετε περισσότερη γιόγκα, τρέξιμο, διαλογισμό ή άλλες θετικές δραστηριότητες. Από την αρνητική πλευρά, μπορεί να πίνετε περισσότερο, να κάνετε πάρτι ή να κοιμάστε παραπάνω.

Αυτές οι θετικές και αρνητικές στρατηγικές σας βοηθούν να αποφύγετε το μήνυμα που σας στέλνει το άγχος σας. Το άγχος είναι ένα σήμα που πρέπει να προσέξετε. Σας λέει κάτι. Γι’ αυτό, χαιρετήστε το εγκάρδια, προσκαλέστε το να περάσει μέσα και πιείτε καφέ μαζί του, αποκωδικοποιώντας το μήνυμα. Ευχαριστείστε το άγχος σας για την ευκαιρία που σας προσφέρει. Αποδεχτείτε την ευκαιρία να καλωσορίσετε την απαραίτητη αλλαγή στην ζωή σας. Αγκαλιάστε την εσωτερική σας δύναμη.

Το άγχος προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα ἄγχω που σημαίνει σφίγγω, πνίγω. Είναι μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που περιλαμβάνει αισθήματα φόβου και τρόμου για κίνδυνο του οποίου η πηγή είναι άγνωστη σε μεγάλο βαθμό ή μη αναγνωρίσιμη. Είναι κάτι που το βιώνουμε όλοι και κάποιες φορές ίσως να είναι και σύμμαχος μας καθώς μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά άγνωστες καταστάσεις ή να αναλάβουμε δράση ώστε να πετύχουμε κάποιο στόχο μας. Ο ρόλος του είναι και προστατευτικός καθώς χάρη σε αυτό σκεφτόμαστε εναλλακτικές συμπεριφορές ώστε να αποφύγουμε τον κίνδυνο.

Το άγχος διεγείρει το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (ΑΝΣ), το οποίο είναι υπεύθυνο για βασικές σωματικές λειτουργίες όπως η καρδιακή λειτουργία και η αναπνοή και γενικότερα συνδέεται με ποικίλες σωματικές λειτουργίες. Λέγεται αυτόνομο καθώς δεν υπόκειται σε συνειδητό έλεγχο.

Οι σκέψεις επίσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα συναισθήματα μας και πρέπει με εξάσκηση και υπομονή να ελέγχονται. Μη ρεαλιστικές σκέψεις και καταστροφολογίες όπως «Δε θα τα πάω καλά… Δε θα τα καταφέρω…», γεννούν μόνο στρες. Ένας τρόπος για να αντιμετωπιστούν είναι το γράψιμο. Έτσι μπορείτε να τις παρατηρήσετε και να καταλάβετε αν είναι όντως πραγματικές ή υπερβολικές. Κάτι άλλο που μπορείτε να κάνετε είναι να εξασκηθείτε στην ανάκληση εικόνων από τη ζωή σας που σας χαλαρώνουν, όπως εικόνες από στιγμές που νιώθατε χαρά για κάποιο ευχάριστο γεγονός.

Πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής μας είναι η μουσική. Όταν χρειάζεστε συναισθηματική αποφόρτιση επιλέξτε τα κομμάτια που σας χαλαρώνουν και απολαύστε τα.

Η διατροφή, οι φίλοι και οι παρέες μπορούν να λειτουργήσουν ως «αγχολυτικό». Οι ευχάριστες στιγμές και το γέλιο που μπορούν να προσφέρουν οι σχέσεις με τους κοντινούς σας ανθρώπους μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής σας και να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε πιο αποτελεσματικά τις πηγές άγχους στη ζωή σας.

Δώστε στον εαυτό σας την ευκαιρία να χαλαρώνει σχεδιάζοντας ένα πιο ευέλικτο πρόγραμμα, προγραμματίστε δραστηριότητες αναψυχής και κρατήστε ουσιαστικές και αυθεντικές σχέσεις στη ζωή σας με άτομα που μπορούν να σας προσφέρουν χαμόγελα και χαλάρωση.

Ένας άλλος παράγοντας που μας βοηθά στην αντιμετώπιση του άγχους είναι και η αυτοεκτίμηση. Ο άνθρωπος που έχει αυτοεκτίμηση αξιολογεί τον εαυτό του, επικροτεί τις επιτυχίες του, όμως ταυτόχρονα αναγνωρίζει τις αδυναμίες του και τα λάθη του και προσπαθεί να βελτιώνεται συνέχεια.

Η αυτοεκτίμηση έχει να κάνει με την εσωτερική εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Περιλαμβάνει τον τρόπο που μιλάμε για τον εαυτό μας. Περιλαμβάνει τις σκέψεις μας για το πόσο και τι αξίζουμε, τις πεποιθήσεις για το ποιοι είμαστε καθώς και υποθέσεις για το πώς μπορεί να μας βλέπουν οι άλλοι. Περιλαμβάνει επίσης, τις προσδοκίες που έχουμε εμείς από τον εαυτό μας και τους άλλους και πιθανά αυτές που θεωρούμε πως μπορεί να έχουν οι άλλοι από μας.

Η αυτοεκτίμηση διαμορφώνεται κυρίως στην παιδική ηλικία, όμως ανατροφοδοτείται, συντηρείται και αναπαράγεται σ όλη την υπόλοιπη ζωή μας. Ο τρόπος που εκτιμάμε, αξιολογούμε και νοηματοδοτούμε τον εαυτό μας και τις πράξεις μας, έχει άμεση σχέση και συνέχεια με τον τρόπο που οι γονείς μας ή οι άνθρωποι που μας φρόντιζαν, κατά την παιδική μας ηλικία, μας αξιολογούσαν και μας συμπεριφερόταν.

Αντίθετα η χαμηλή αυτοεκτίμηση εμπεριέχει έντονη ενοχοποίηση και αυτοκριτική. Λαμβάνει πρωτίστως υπόψη της την κρίση και τη γνώμη των άλλων, την οποία θεωρεί και περισσότερο έγκυρη και αξιόπιστη. Αποφεύγει την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών, δεν παίρνει κανένα ρίσκο. Συμπλέει απαραίτητα με τους κοινωνικούς κανόνες. Δεν διεκδικεί πράγματα που δικαιούται.

Το αποτέλεσμα είναι η χαμηλή αυτοπεποίθηση του ατόμου.
Ας δώσουμε  στον εαυτό μας την ευκαιρία να χαλαρώνει σχεδιάζοντας ένα πιο ευέλικτο πρόγραμμα, ας προγραμματίσουμε δραστηριότητες αναψυχής και ας κρατήσουμε  ουσιαστικές και αυθεντικές σχέσεις στη ζωή μας με άτομα που μπορούν να μας προσφέρουν χαμόγελα και χαλάρωση.

Ένας άλλος παράγοντας για την καταπολέμηση του άγχους και της απελπισίας είναι η ενσυναίσθηση.

Ενσυναίσθηση είναι η συναισθηματική ταύτιση με ένα άλλο άτομο. Η αναγνώριση και η κατανόηση της θέσης, του συναισθήματος, των σκέψεων ή της κατάστασης κάποιου άλλου. Ένα άτομο
που χρησιμοποιεί την ενσυναίσθηση μπορεί να αναγνωρίσει, να αντιληφθεί και να αισθανθεί αυτό που αισθάνεται ένα άλλο άτομο. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να βάλει τον εαυτό του στη θέση του άλλου, να κατανοήσει τη συμπεριφορά του και να αναγνωρίσει τα κίνητρά της. Να δει δηλαδή τον κόσμο μέσα από τα μάτια του. Πρόκειται, εν ολίγοις, για ένα εξαιρετικά ισχυρό εργαλείο επικοινωνίας. Για μια ικανότητα που, αν και όλοι διαθέτουμε, την αγνοούμε. Γι’ αυτό και παραμένει αναξιοποίητη.

Η έννοια της ενσυναίσθησης αρχίζει με την αντίληψη των συναισθημάτων των άλλων. Θα ήταν πιο εύκολο να αντιληφθούμε τα συναισθήματα των άλλων αν εκείνοι απλά μας τα έλεγαν, αν βέβαια τα γνώριζαν. Επειδή όμως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν το κάνουν, πρέπει εμείς να τους ρωτήσουμε, να καταλάβουμε τα υπονοούμενά τους, να μαντέψουμε και να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τη μη λεκτική επικοινωνία τους. Οι εκφραστικοί άνθρωποι γίνονται κατανοητοί πιο εύκολα, επειδή τα μάτια και οι εκφράσεις του προσώπου τους μας βοηθούν να καταλάβουμε πώς αισθάνονται.

Η ενσυναίσθηση φέρνει τους ανθρώπους κοντά, τους βοηθά να καταλάβουν ο ένας τον άλλον. Με αυτό τον τρόπο αναπτύσσεται αμοιβαίος σεβασμός. Όταν κάποιος ακούει με ενσυναίσθηση δεν ακούει απλά το συνομιλητή του. Κάνει κάτι περισσότερο: αντιδρά σε αυτόν με τρόπο με τον οποίο αναπτύσσει αμοιβαία κατανόηση και εμπιστοσύνη. Μπορεί έτσι να αντιληφθεί και να ερμηνεύσει το μήνυμα του συνομιλητή του, δίνοντας συνάμα την πιο κατάλληλη απάντηση. Η απάντηση αυτή μπορεί να αποτελέσει βασικό στοιχείο της επικοινωνίας.

Μέσω της επικοινωνίας και της αντίληψης των αναγκών των άλλων, εκλογικεύουμε τα άγχη μας και έτσι η αρνητική ενέργεια ερμηνεύεται και η δύναμη που αποκτούμε με την βοήθεια των γύρω μας μας βοηθά να κατανοήσουμε και να απαλλαγούμε από στρεσογόνες καταστάσεις και παράγοντες και τα άγχη που μας κυριεύουν ενίοτε και στοχεύουμε προς το φως και την ελευθερία.

Έτσι λοιπόν, το ταξίδι προς την αυτογνωσία, την ενσυναίσθηση και την αυτοπεποίθηση απαιτεί σίγουρα γενναιότητα, υπευθυνότητα και αγάπη προς τον εαυτό μας  καθώς παράλληλα απαιτείται προσπάθεια απελευθέρωσης από τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα, την ενοχή και το μίσος, με μοναδικό σκοπό να πλησιάζουμε όλο και πιο κοντά τον πυρήνα του εαυτού μας και το άγχος γίνεται μια πραγματικότητα που μπορούμε να πολεμήσουμε και να νικήσουμε, γιατί δεν μπορούμε να αλλάξουμε αυτό που φοβόμαστε αλλά μερικές φορές τα καλά πράγματα καταρρέουν έτσι, ώστε καλύτερα πράγματα να μπορέσουν να οικοδομηθούν.

Αναστασία Κατσικογιάννη-Μπάστα