ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΟ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ
Ναι, πόδια απομονωμένα από το υπόλοιπο σώμα και με χάρη περισσή, φωτογραφίζονται και επιδεικνύονται σε… gros plan. Τι υποδηλώνει αυτή η τάση;
Ο άνθρωπος όταν γεννιέται, δεν έχει συναίσθηση ενός συγκροτημένου εαυτού, δεν ξέρει ότι τα χέρια του, τα πόδια του, το κεφάλι του, του ανήκουν και ταυτόχρονα τον ξεχωρίζουν από το περιβάλλον του. Δεν υπάρχουν όρια ανάμεσα σε αυτόν και τον υπόλοιπο κόσμο. Αισθάνεται παντοδύναμος, αλλά και σκόρπιος. Η ευχαρίστηση που νιώθει είναι σκόρπια και αυτή. Μπορεί να ευχαριστιέται επειδή κρατά το χέρι της μαμάς γιατί είναι ζεστό και του δίνει ασφάλεια, αλλά η ευχαρίστηση που νιώθει περιορίζεται στο χέρι -δεν λαμβάνει υπόψιν ολόκληρη τη μαμά.
Τι γίνεται όμως αν κάτι δεν πάει καλά σε αυτό το πρώτο στάδιο και παραμείνει κατά κάποιο τρόπο, κάποιος άνθρωπος συναισθηματικά εκεί; Κάτι μένει από την μερική ευχαρίστηση, ίσως. Δηλαδή εξακολουθεί κάποιος να επενδύει στην ευχαρίστησή του σε μεμονωμένα και μερικά πράγματα. Απομονώνει το πόδι, επομένως δεν τον ενδιαφέρει η ολότητα. Γι’ αυτό κιόλας μπορεί να έχει εμμονή με κάποια σωματικά χαρακτηριστικά, γιατί ακόμα δεν έχει αντιληφθεί την εικόνα του με ενιαίο τρόπο.
Το ίδιο βέβαια μπορεί να κάνει και σε ψυχολογικό επίπεδο, δηλαδή να μην μπορεί να δέσει τα καλά και τα κακά σε έναν άνθρωπο ενιαία, και να κολλάει σε συγκεκριμένα πράγματα που τον ενοχλούν ή του αρέσουν. Ή μπορεί να μην είναι σε θέση να κάνει μια σχέση όπου εκθέτει τον εαυτό του με ολοκληρωμένο τρόπο, σ’ έναν άνθρωπο. Είναι και οι σχέσεις του «μερικές», μεμονωμένες.
Όπως είπαμε, σε αυτό το στάδιο υπάρχουν αντιλήψεις παντοδυναμίας. Εξυπακούεται ότι πέρα από την εμμονή στο μερικό, ο άνθρωπος που παραμένει σε αυτά τα πρώτα στάδια φέρνει ακόμα στον τρόπο που βλέπει τις σχέσεις του υπολείμματα από αυτήν την παντοδυναμία. Έτσι, μία άλλη δήλωση που κάνει ένας άνθρωπος που προβάλλει τα πόδια του είναι η εξής: «ένα ασήμαντο κομμάτι του ανθρώπινου σώματος, το κατώτερο, εγώ θα στο επιβάλλω, θα σε υποχρεώσω, να το προσέξεις και να το δοξάσεις. Να λοιπόν τα πόδια μου, σε μεγαλείο με φρεσκοβαμμένα νύχια».
Nα πούμε βέβαια, ότι σε αυτό το στάδιο που αναφερθήκαμε πιο πάνω, αρχίζει το βρέφος να ανησυχεί για την παντοδυναμία του και για το πόσο καλά μπορεί να χειριστεί το περιβάλλον του. Όπως καταλαβαίνουμε, όταν ανησυχεί κανείς ότι κάποιος ίσως να μην είναι τόσο παντοδύναμος τελικά, κι επομένως μπορεί κάτι να σου κλέψει τη δύναμη, αρχίζεις και γίνεσαι ανταγωνιστικός. Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι προσπαθούμε να δείξουμε το πιο ωραίο πόδι, το πιο τέλειο κούτελο χωρίς ρυτίδες, αγοράζουμε κινητά που μας δείχνουν φρέσκους κι όμορφους, ή μάλλον πιο όμορφος από τους άλλους -και η λίστα δεν τελειώνει ποτέ.
Παρένθεση: επίσης, πέρα από ανταγωνιστικός, ο επισφαλής παντοδύναμος γίνεται και επεκτατικός. Τα κάνει όλα, ή κάνει πάρα πολλά, σωρεύει, είναι άπληστος… θέλει όλα να τα έχει, να τα βάλει στο στόμα…. ή να τα ελέγξει όλα όπως κάνει ένα μωρό με τα κακά του…! Με αυτές τις συμπεριφορές σωπάζει την αγωνία του για την έκπτωση δύναμης που φοβάται, και αμυντικά επεκτείνει την αυτοκρατορία, μεγαλώνει…
Όπως είναι λογικό, ένα μωρό δεν έχει καλή επαφή με την πραγματικότητα. Όχι μόνο νομίζει ότι είναι ένα με τον κόσμο, αλλά φοβάται μην το χάσει αυτό το ατού της παντοδυναμίας, και οι φόβοι του τον κάνουν να φέρεται επιθετικά. Συχνά θα δείτε οι οπαδοί αυτών των selfie, να έχουν κι αυτοί θέματα με την πραγματικότητα, και κυρίως με έναν τρόπο που επικεντρώνεται στο πόσο τέλειοι είναι, και στο πόσο κατισχύει το δίκιο τους, η αυτοκρατορία τους: πρέπει να σκύψεις στα πόδια τους και να τους την αναγνωρίσεις.
Αν το δούμε τώρα το θέμα λίγο πιο φετιχιστικά, τα πόδια είναι και πάλι ένα μερικό αντικείμενο, που συγκεντρώνει, στενεύει και περιορίζει την ποικιλία της ευχαρίστησης. Ειδικά για τη γυναίκα, τα πόδια ίσως αντικαθιστούν πράγματα που της λείπουν, δηλαδή συμβολικά, θα μπορούσαν να είναι υποκατάστατα του φαλλού. Με αυτόν τον τρόπο αποκαθιστά τη δύναμη που της λείπει. Δηλαδή, βλέπουμε και πάλι πόσο συναφής είναι αυτή η υπερθεμάτιση των ποδιών με το θέμα της δύναμης, της ναρκισσιστικής παντοδυναμίας.
Ένας άντρας που δεν έχει ξεπεράσει το φόβο του ευνουχισμού του από έναν πατέρα απρόσιτο ή τιμωρητικό, ένα φόβο που έτσι κι αλλιώς είναι φυσιολογικός στο οιδιπόδειο σύμπλεγμα ακόμη κι όταν ο πατέρας είναι συναισθηματικά επαρκής, στα πόδια μιας γυναίκας, βλέπει συμβολικά αυτό που φοβάται ότι μπορεί να χάσει. Δηλαδή, είναι σαν να λέμε ότι συμβολικά δανείζει στη γυναίκα την εξουσία που δεν αισθάνεται ότι κατέχει αυτός ολοκληρωτικά.
Αγγελική Αρβανιτοπούλου,
Master in Clinical Psychology,
University of Indianapolis.
Τηλ. επικοινωνίας: 690 6896 684