ΛΙΛΙΑΝ ΜΠΙΚΕ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΛΙΛΙΑΝ ΜΠΙΚΕ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: PETER TAMAS
40 χρόνια μετά το θάνατό της και για πρώτη φορά, η πιο διάσημη τραγουδίστρια όπερας στην ιστορία, η Μαρία Κάλλας, αφηγείται τη δική της ιστορία, με τα δικά της λόγια.
Δεν μιλούν άνθρωποι που την γνώριζαν ή ειδικοί, αλλά η ίδια η Κάλλας: μιλάει για τον εαυτό της μέσω συνεντεύξεων (πολλές από τις οποίες δεν έχουν δημοσιευθεί ποτέ, ή κάποιες χρειάστηκε να ανακαλυφθούν εκ νέου), καθώς και μέσα από σπάνια γράμματα που έστειλε στους φίλους και την οικογένειά της, τις ερωτικές επιστολές της στον πρώτο της σύζυγο που δείχνουν μια ερωτευμένη γυναίκα, η οποία νοιάζεται μόνο για την ευημερία του συζύγου της, αλλά και μέσα από μια αποκαλυπτική ερωτική επιστολή που έστειλε στον Ωνάση, λίγους μήνες προτού χωρίσουν.
«Υπάρχουν δύο άνθρωποι μέσα μου, η Μαρία και η Κάλλας …» -Μαρία Κάλλας.
Τον σκηνοθέτη της ταινίας Tom Volf, τον γνωρίσαμε στην Αθήνα. Μας επισκέφθηκε για να παρευρεθεί στην επίσημη πρεμιέρα της ταινίας MARIA BY CALLAS – H MAΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΕΙΤΑΙ, που διοργανώθηκε στο Ωδείο Αθηνών, εκεί όπου πήρε την ουσιαστική μουσική της παιδεία. Ένας νέος άνθρωπος, ευγενικός, έξυπνος, πολυτάλαντος, καλλιεργημένος και με πάθος για ό,τι κάνει. Δεν είναι τυχαίο ότι επί 4 χρόνια έκανε εξονυχιστική έρευνα πάνω στη ζωή της Μαρίας Κάλλας, ταξιδεύοντας σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο καρπός αυτής της έρευνας συνίσταται σε μία ταινία, τρία βιβλία και μία έκθεση για τη μεγάλη ντίβα που θα περιοδεύσει στον κόσμο. Παρόλο ότι την Μαρία Κάλλας και την όπερα την ανακάλυψε τυχαία στη ζωή του, δηλώνει πλέον τρελά ερωτευμένος μαζί της!
Ακολουθεί η συνέντευξη με τον σκηνοθέτη της ταινίας, Tom Volf.
ΛΙΛΙΑΝ ΜΠΙΚΕ: Πώς αποφασίσατε να κάνετε μια ταινία για τη Μαρία Κάλλας;
Tom Volf και Λίλιαν Μπικέ
TOM VOLF: Η αλήθεια είναι ότι δεν αποφάσισα εγώ, η Μαρία Κάλλας με βρήκε! Πριν από τέσσερα χρόνια, δεν ήξερα ποια ήταν η Μαρία Κάλλας. Το ανακάλυψα τυχαία. Ζούσα τότε στη Νέα Υόρκη και είχα πάει να παρακολουθήσω την παράσταση Maria Stuarda του Donizetti. Δεν ήξερα τίποτα για όπερα, αλλά αυτή η συγκεκριμένη με έκανε να θέλω να μάθω περισσότερα. Όταν γύρισα σπίτι, μπήκα στο διαδίκτυο ψάχνοντας για άλλα έργα του Donizetti και η Κάλλας ήταν εκεί. Το σοκ ήταν τόσο βίαιο, που πέρασα τη νύχτα ακούγοντας τα πάντα από το ρεπερτόριό της. Διάβασα περίπου όλα όσα γράφτηκαν για εκείνη και πολύ γρήγορα συνάντησα τους ανθρώπους που την ήξεραν. Η πρώτη μου αίσθηση ήταν να της ξαναδώσω τον λόγο και να ξαναβάλω την Κάλλας στο επίκεντρο της ιστορίας της ζωής της, της οποίας ο θρύλος είναι γεμάτος ανακρίβειες. Άφησε την εικόνα μιας ιδιότροπης ντίβας. Είναι γελοίο! Το θερμό ταμπεραμέντο της, συχνά υποδεικνύει το πόσο απαιτητική και τέλεια ήταν η δουλειά που έκανε και πόσο ακριβές και αυστηρό ήταν το έργο της.
Λ.Μ.: Η ταινία σας συγκεντρώνει ένα εντυπωσιακό υλικό, ανέκδοτες ταινίες, φωτογραφίες που ποτέ δεν αποκαλύφθηκαν. Πώς καταφέρατε να τα συγκεντρώσετε όλα αυτά;
T.V.: Ένα πραγματικό κυνήγι θησαυρού και μια μικρή βοήθεια από τη μοίρα, βοήθησαν ώστε να συγκεντρωθούν μαρτυρίες και υλικό εντελώς αδημοσίευτο. Πήρα συνεντεύξεις από περίπου τριάντα άτομα του κοντινού της περιβάλλοντος,
μεταξύ των οποίων από τη Nadia Stancioff, υπεύθυνη τύπου του Pier Piero Pasolini, που έγινε φίλη της στην περιοδεία του MÉDÉE, τον Franco Zeffirelli, τότε βοηθό του Visconti, τον Georges Prêtre, διευθυντή ορχήστρας με τον οποίο αγαπούσε πολύ να δουλεύει, τον Ρόμπερτ Σάδερλαντ, τον πιανίστα που την συνόδεψε στην τελευταία της περιοδεία κ.λπ.. Σε κάθε συνάντηση, ο καθένας μου αποκάλυπτε μία στιγμή, μια ανάμνηση και συχνά ένα συναίσθημα συγκίνησης. Θυμάμαι ότι ο Robert Sutherland, μου διηγήθηκε μια σκηνή από πρόβα… η συγκίνηση του ήταν τόσο ζωντανή, που ένιωσα ότι αυτή η γυναίκα είχε μια αύρα τόσο φωτεινή, που ακόμη ακτινοβολούσε.
Σε κάθε συνάντηση, οι περισσότεροι άνοιξαν τα συρτάρια τους και έβγαλαν προσωπικές φωτογραφίες, επιστολές από τη Μαρία, φιλμάκια Super8, εγγραφές που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια ενός απογεύματος με φίλους… Ενάμιση χρόνο μετά, είδα όλο αυτό το υλικό και συνειδητοποίησα ότι ήταν ανέκδοτο και πολύτιμο. Στο μεγαλύτερο μέρος, ήταν η ίδια η Μαρία που μιλούσε. Τότε ήταν που άρχισα να σκέφτομαι ότι η δημιουργία μια ταινίας ήταν δυνατή. Μια ταινία όπου η Μαρία θα μιλάει για την Κάλλας και η Κάλλας για την Μαρία, ζωντανά.
Λ.Μ.: Αφιερώνετε την ταινία σας στον μπάτλερ της, Feruccio, και στην καμαριέρα της, την Bruna.
T.V.: Η συνάντησή μου μαζί τους ήταν καθοριστική, ήταν οι οδηγοί μου. Δεν μπορώ να τους χαρακτηρίσω μόνο ως μπάτλερ και καμαριέρα της. Η Μαρία τους θεωρούσε ως μέλη της οικογένειά της. Έμειναν μαζί της για 25 χρόνια και όταν μου μιλούσαν για εκείνη, την αποκαλούσαν «η κυρία». Όταν επέστρεψα στο καθιστικό του Ferruccio, σε ένα μικρό χωριό στη βόρεια Ιταλία, είχα την εντύπωση ότι ξαναβρήκα την ατμόσφαιρα, τα χρώματα και τη διακόσμηση του διαμερίσματος της Μαρίας, στην Avenue Georges Mandel στο Παρίσι. Μου εμπιστεύτηκαν τη ζωή τους μαζί της και κυρίως μου έδωσαν μια συνέντευξή της, ανέκδοτη, στον David Frost το 1970, από την οποία ο Feruccio διατηρούσε το μοναδικό υπάρχον αντίγραφο.
Λ.Μ.: Αυτή η συνέντευξη είναι το νήμα της ταινίας σας …
T.V.: Ναι, είναι πραγματικά η σπονδυλική στήλη της ταινίας, τα πάντα περιστρέφονται γύρω της. Η Μαρία μιλάει σε μας, μας προκαλεί χωρίς φίλτρο. Δίνει τον εαυτό της με μια καθηλωτική ειλικρίνεια. Είναι αστεία, αποκαλυπτική, ευάλωτη και τρομερά ανεξάρτητη. Αυτή η συνέντευξη είναι στην πραγματικότητα θεμελιώδης. Η Μαρία θυμίζει τη δυαδικότητά της ανάμεσα στη γυναίκα που είναι, και το πεπρωμένο της ως ντίβας. Φυσικά, σε αυτή τη συνέντευξη υπάρχει μια διαχρονική πλευρά που επιτρέπει να χρησιμοποιηθεί για να ξεδιπλωθεί το χρονολογικό νήμα της ταινίας. Επειδή μέσα σε τρεις δεκαετίες αλλάζει κατάσταση, εμφάνιση, στυλ: στη δεκαετία του 1950, μοιάζει με την Audrey Hepburn, στη δεκαετία του 1960 με την Τζάκι Κένεντι και στη συνέχεια, δέκα χρόνια αργότερα, με τον θρύλο που έχει γίνει.
Λ.Μ.: Πώς στέκεται η Κάλλας στην εποχή της;
T.V.: Είναι στην ίδια γραμμή με όλα τα είδωλα των 50s και 60s: Cocteau, Chaplin, Brigitte
Bardot στο μπράτσο του Sacha Distel, των Edouard και Wallis, της Juliette Greco και όσων παρευρίσκονται στο ρεσιτάλ του 1958 -όπως τους βλέπουμε στην ταινία- να φτάνουν στην Όπερα Garnier. Άλλες προσωπικότητες της εποχής με τους οποίους γνωρίζεται είναι η Μέρλιν, o Κένεντι, η Μάρλεν Ντίτριχ, η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, ο Visconti, ο Pasolini. Η Κάλλας έχει σχέση με όλους εκείνους που έχουν κύρος στην εποχή της, όπως ο Warhol ή ο Yves Saint Laurent. Στην ταινία, μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα την ταραχή που προκαλεί όταν φτάνει στο φεστιβάλ των Καννών, όπου την υποδέχεται ο Cocteau. Έχει το ίδιο κύρος με τις σταρ του Χόλυγουντ.
Λ.Μ.: Γιατί επιλέξατε να αφήσετε ολόκληρα τα μουσικά κομμάτια και όχι ένα μέρος μόνο από τις άριες;
Tom Volf, Λίλιαν Μπικέ και Πάνος Παπαδάκης
T.V.: Με σεβασμό στη χρονολογική σειρά, αυτός είναι ένας από τους κανόνες που έθεσα. Ήθελα να δώσω μια θέση στην φωνή της Κάλλας που τραγουδάει και μια θέση στη φωνή της Μαρίας που μιλάει, ώστε να συνυπάρχουν και οι δύο.
Δεν είχα σκοπό να δημιουργήσω μια κινηματογραφική δισκογραφία της Κάλλας, αλλά να παρουσιάσω μεταφορικά τη μουσική σύνδεση με τις δυνατές στιγμές της ζωής της. Casta Diva για την είσοδό της στο Παρίσι το 1958, La Habeneraau για την ιστορία της με τον Ωνάση, και όταν τελειώνει η σχέση τους La Somnambule: «Γιατί μαράθηκες τόσο γρήγορα εσύ τριαντάφυλλο που δεν κράτησες παρά μόνο μια μέρα, όσο η αγάπη». Η μετάβαση από τον Bellini στον Bizet είναι πολύ σπάνια και δείχνει την έκταση του ρεπερτορίου της. Επιπλέον, θέλησα να μεταφράσω τους στίχους από τις άριες γιατί προδίδουν την κατάσταση της ψυχής της όταν τις τραγουδάει. Η Μαρία λέει: «Αν με ακούσετε, θα με βρείτε ολόκληρη μέσα στις ερμηνείες μου». Και το βρήκα σημαντικό να καταλαβαίνουν όλοι τι τραγουδάει.
Λ.Μ.: Πόσα γράμματα ανακαλύψατε από την προσωπική της αλληλογραφία και με ποιο κριτήριο έγινε η επιλογή;
T.V.: Η αλληλογραφία της περιλαμβάνει περίπου τετρακόσιες επιστολές. Η επιλογή προέκυψε φυσικά. Ήθελα η Μαρία να μας μιλάει γιατί ό,τι ζούσε. Στην ταινία έχουμε συμπεριλάβει την αλληλογραφία της με την Elvira de Hidalgo, την δασκάλα της στο τραγούδι, με την οποία συναντήθηκε στην Αθήνα και η σχέση τους την ακολούθησε σε όλη της τη ζωή. Για την Μαρία, η Elvira de Hidalgo ήταν σαν μητέρα και σε όλη της τη ζωή, ήταν αυτή που εμπιστευόταν. Επίσης, η Γαλλίδα ηθοποιός Fanny Ardant διαβάζει την αλληλογραφία της με την Grace Kelly, τον σύζυγό της και τον μεγάλο της έρωτα τον Αριστοτέλη Ωνάση. Ετοιμάζω τώρα ένα βιβλίο που θα περιλαμβάνει την αλληλογραφία της Μαρίας Κάλλας.
Λ.Μ.: Tι πιστεύετε για τη σχέση της με τον Ωνάση
T.V.: Πιστεύω ότι ήταν αδελφές ψυχές.
***
Στην ταινία εμφανίζονται…
Μαρία Κάλλας, Αριστοτέλης Ωνάσης, Μέριλυν Μονρό, Αλαίν Ντελόν, Υβ Σαιν Λωράν, Τζ. Φ. Κέννεντυ, Λουτσίνο Βισκόντι, Μπριζίτ Μπαρντό, Ουίνστον Τζώρτζιλ, Γκρέης Κέλλυ, Λίζ Τέηλορ κ.ά..
Η φωνή της ηθοποιού Fanny Ardant ζωντανεύει τα λόγια της Ντίβας.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
