ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ
ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ
Ακολουθώντας τις κοιτίδες όπου ο ελληνισμός άφησε το αποτύπωμα του πολιτισμού του, ξεκινούμε ένα υπέροχο ταξίδι στον χρόνο από την πόλη της αξέχαστης Σμύρνης, της τόσο λατρεμένης και χιλιοτραγουδισμένης.
Κατά την αρχαιότητα υπήρξε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Μικράς Ασίας. Αιολείς άποικοι εγκαταστάθηκαν περί τα τέλη της 2ης ή τις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ. σ’ έναν χαμηλό λόφο (σήμερα Τεπέκουλε), στην ουσία μια μικρή χερσόνησο που τους πρόσφερε ένα ασφαλές λιμάνι. Αυτός ο πρώιμος ελληνικός οικισμός βρίσκεται στη σημερινή συνοικία Μπαϊρακλί, περίπου 4 χλμ. βορειότερα από το κέντρο της σύγχρονης πόλης.
Η Σμύρνη έχασε τον αιολικό της χαρακτήρα γύρω στα 700 π.Χ. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Αιολείς φιλοξένησαν εξόριστους πολίτες από τον Κολοφώνα, οι οποίοι, κατά τη διάρκεια μιας θρησκευτικής γιορτής προς τιμήν του Διονύσου, τελούμενης έξω από τα όρια της πόλης, βρήκαν ευκαιρία και κατέλαβαν την εξουσία. Μ’ αυτόν τον τρόπο, η Σμύρνη έγινε ιωνική πόλη κι εντάχθηκε στην Ιωνική Δωδεκάπολη.
Η ακμή της κατά τον 7ο π.Χ. αι. προσέλκυσε το ενδιαφέρον των Λυδών βασιλέων. Ο Γύγης (716-678 π.Χ.) απέτυχε να την καταλάβει, αλλά ο Αλυάττης Β΄(610-560 π.Χ.) την κατέστρεψε ολοσχερώς το 600 π.Χ.
Στα μέσα του 6ου π.Χ. αι. η πόλη καταστράφηκε ξανά, αυτή τη φορά από τους Πέρσες. Οι κάτοικοι διασκορπίστηκαν και η Σμύρνη παρέμεινε ασήμαντη και αόρατη καθ’ όλη τη διάρκεια της Κλασικής περιόδου.
Ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος αυτός που της ξανάδωσε ζωή το 334 π.Χ. Ο Παυσανίας περιγράφει ότι, κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού στο όρος Πάγος, ο Αλέξανδρος κοιμήθηκε κάτω από έναν πλάτανο στο ιερό των Νεμέσεων. Εκεί είδε σε όραμα τις θεές κι έλαβε την οδηγία να χτίσει στο σημείο εκείνο μια νέα πόλη. Οι κάτοικοι συμβουλεύτηκαν το Μαντείο της Κλάρου και ίδρυσαν την νέα πόλη στους πρόποδες του όρους Πάγος (σημ. Καντιφέκαλε) πάνω στον ποταμό Μέλητα.
Ο Στράβων αναφέρει ότι η νέα πόλη απείχε γύρω στα 20 στάδια από την παλιά. Το σχέδιο ανέγερσης ολοκληρώθηκε ουσιαστικά από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δηλαδή από τον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο (316-301 π.Χ.) και τον Λυσίμαχο (301-281 π.Χ.). Ο Λυσίμαχος, μάλιστα, την ονόμασε Ευρυδίκεια, από το όνομα τη κόρης του, μια ονομασία που διήρκησε όσο και η ζωή του.
Κατά την Ελληνιστική Περίοδο, η Σμύρνη είχε καθεστώς ελεύθερης πόλης και υπαγόταν αρχικά στους Σελευκίδες, αργότερα στους Ατταλίδες και μετά στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το 195 π.Χ. αποτελούσε την πρώτη πόλη της Μικράς Ασίας στην οποία ιδρύθηκε ναός για την λατρεία της Ρώμης.
Μετά την Ειρήνη της Αμάμειας το 188 π.Χ. η Σμύρνη αποτέλεσε τμήμα του βασιλείου της Περγάμου. Η πόλη συντάχθηκε με τον Μυθριδάτη το 88 π.Χ. και το τίμημα ήταν η απώλεια του καθεστώτος της ελευθερίας της μετά την ήττα του βασιλιά του Πόντου.
Κατά την Ρωμαϊκή Περίοδο η πόλη γνώρισε μεγάλη άνθηση. Τον 2ο π.Χ. αι. χάρη στις αυτοκρατορικές δωρεές και τις ευεργεσίες της τοπικής αριστοκρατίας, η ευημερία της ανταγωνιζόταν εκείνη της Εφέσου και της Περγάμου και ήταν, κατά τον Στράβωνα, η πιο όμορφη πόλη («καλλίστη των πασών») της Ιωνίας.
Εξαιρετική ρυμοτομία και λαμπρά δημόσια οικοδομήματα, όπως γυμνάσια, λουτρά, βιβλιοθήκες, μνημειακοί ναοί, στάδιο, αγορά, θέατρο και ωδείο, στοές και πολυτελείς δρόμοι, συνέθεταν την επιβλητική όψη της αρχαίας πόλης. Ο ρήτορας Αίλιος Αριστειδης αναφέρει τους δύο κεντρικούς δρόμους της Σμύρνης, τη Χρυσή Οδό και την Ιερά Οδό, χάρη στους οποίους ο αέρας από τη θάλασσα δρόσιζε την πόλη.
Το 178 μ.Χ. μεγάλο μέρος των οικοδομημάτων καταστράφηκε από σεισμό αλλά, με τη βοήθεια του Μάρκου Αυρηλίου και τις ευεργεσίες της τοπικής αριστοκρατίας, σύντομα ανοικοδομήθηκαν.
Από φιλολογικές και επιγραφικές πηγές πληροφορούμαστε για την πολιτική, θρησκευτική, πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της πόλης. Υπήρχε φημισμένη ιατρική σχολή κατά τον 2ο και 3ο μ.Χ. αι., ήταν σημαντικό κέντρο άνθησης της ρητορικής και της Δεύτερης Σοφιστικής- ενός κινήματος που συνδύαζε τη φιλοσοφία, την ρητορική, την γενική ευρυμάθεια και την ηθική διδασκαλία.
Επίσης, Διονυσιακοί τεχνίτες, δηλαδή επαγγελματίες ηθοποιοί, χορευτές, μίμοι, μουσικοί συνθέτες και ποιητές, ανέπτυξαν δράση στον χώρο του θεάματος και της διασκέδασης.
Φίλες και φίλοι του Books &Style, την επόμενη εβδομάδα θα μιλήσουμε για τις τέχνες που αναπτύχηκαν στη Σμύρνη εκείνη την εποχή.
Ως τότε, να είστε καλά!