ΧΡΙΣΤΟΣ Ρ. ΤΣΙΑΗΛΗΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ BOOKS AND STYLE ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ, ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΧΡΙΣΤΟ Ρ. ΤΣΙΑΗΛΗ
«Η έμπνευση είναι ανάκατη με την καθημερινότητά μας, βρίσκεται στην κάθε μας στιγμή -φτάνει εμείς να την επιδιώκουμε», αναφέρει μεταξύ πολλών άλλων η συγγραφέας Ερατώ Ιωάννου, σε αποκλειστική συνέντευξη στο Books and Style και στον συγγραφέα και δημοσιογράφο Χρίστο Ρ. Τσιαήλη.
ΧΡΗΣΤΟΣ Ρ. ΤΣΙΑΗΛΗΣ: Αγαπητή Ερατώ, σε έχω καλέσει σε συνέντευξη καθώς πρόσφατα ένα διήγημά σου διακρίθηκε στον διεθνή διαγωνισμό λογοτεχνίας του Commonwealth Foundation, το οποίο είναι σαφώς ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Η ανθολογία που προέκυψε τιτλοφορείται So Many Islands: Stories from the Caribbean, Mediterranean, Indian and Pacific Oceans. Πώς αισθάνεσαι γι’ αυτή σου την επιτυχία;
ΕΡΑΤΩ ΙΩΑΝΝΟΥ: Το «Something Tiny» είναι ένα από τα 17 έργα που έχουν επιλεγεί και συμπεριλαμβάνονται στην ανθολογία So Many Islands, μετά από την υποβολή 500 και πλέον έργων. Η προκήρυξη για την υποβολή λογοτεχνικών κειμένων απευθυνόταν σε πολίτες νησιών της Κοινοπολιτείας, με τον κατάλογο να απαριθμεί περισσότερες από 30 χώρες. Μεταξύ αυτών, εκτός από την Κύπρο, ήταν η Τζαμάικα, οι Μαλδίβες, ο Μαυρίκιος, η Σιγκαπούρη, οι Μπαχάμες, η Μάλτα και άλλες.
Είμαι πολύ περήφανη για τη μικρή μου ιστορία -μια ιστορία της Κύπρου– που κατάφερε να περάσει υδάτινα σύνορα, να διαβαστεί σε άλλους τόπους και να μιλήσει σε ανθρώπους που ίσως να μην γνώριζαν καν ότι υπάρχουμε κάπου στην ανατολική Μεσόγειο. Αυτό και μόνο το σμίξιμό της με τις ιστορίες των μακρινών αυτών νησιών, αποδεικνύει πως οι ιστορίες και οι Ιστορίες μας, μας ενώνουν σε ένα επίπεδο βαθύτερο από τις θάλασσες που μας χωρίζουν.
Χ.Τ.: Είχες καθόλου επαφή με άλλους από τους συγγραφείς με τους οποίους θα συνταξιδεύσεις με αυτή την ανθολογία;
Ε.Ι.: Ναι! Έχω επικοινωνήσει με αρκετούς από αυτούς. Είναι παράξενο. Νιώθω ότι τους γνωρίζω καλά αν και δεν έχουμε συναντηθεί, εκτός βέβαια από τη λογοτεχνική συνάντησή μας στην ανθολογία. Παρά τις χιλιάδες των χιλιομέτρων της γεωγραφικής απόστασης, της διαφορετικότητας και της πολυπολιτισμικότητας που χαρακτηρίζει την ομάδα μας, μοιάζουμε. Μοιραζόμαστε τις ίδιες καθημερινές αλλά και λογοτεχνικές ανησυχίες. Είμαι πεπεισμένη ότι οι αναγνώστες σε όλο τον κόσμο θα εντοπίσουν οικουμενικές συνδέσεις με τους κόσμους που ο κάθε συγγραφέας εκπροσωπεί. Αυτό που μας κάνει να μοιάζουμε, είναι η συνεχής αναζήτηση. Το «αν». Κι αυτό γίνεται λογοτεχνία… τέχνη -η αναζήτηση για τις απαντήσεις και όχι οι απαντήσεις αυτές καθ’ αυτές. Μια αναζήτηση που πραγματεύεται ζητήματα με ένα τρόπο γνήσιο… αληθινό.
Χ.Τ.: Πόσο «νησιώτικη» πιστεύεις ότι είναι η φωνή σου ως συγγραφέας; Υπάρχει τέτοιος διαχωρισμός; Η Θάλασσα διαχωρίζει τους συγγραφείς και το ύφος τους είτε με θετικό είτε με αρνητικό τρόπο, ή δεν πιστεύεις ότι ισχύει κάτι τέτοιο;
Ε.Ι.: Ο τόπος επιδρά καθοριστικά στο έργο του συγγραφέα. Είναι αναπόφευκτο. Ακόμα κι αν το έργο το ίδιο δεν αναφέρεται άμεσα σε αυτόν, ο τόπος δεν παύει να το στοιχειώνει, να ηχεί σιωπηρά μέσα από τις προτάσεις και ο αναγνώστης θα νιώσει τους κραδασμούς του. Είναι αναπόφευκτο. Ο τόπος συνυφασμένος με την Ιστορία του, είναι κομμάτι της ταυτότητας του συγγραφέα… ένας από τους πολλούς φακούς μέσα από τους οποίους δύναται να βλέπει τον κόσμο.
Ο Marlon James γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου:
Να ακόμη κάτι για τους ανθρώπους των νησιών: έχουμε ένα τρόπο να δεχόμαστε επιρροές, ακόμα και τις πιο ισχυρές, και να τις αφομοιώνουμε καθώς αυτές προσπαθούν να αφομοιώσουν εμάς. Τις αναμιγνύουμε, τις επαναπροσδιορίζουμε…
Αυτό ισχύει για την Κύπρο, με τα 9000 χρόνια ιστορίας -την Κύπρο των Φοινίκων, των Αράβων, των Περσών, των Αχαιών, των Λουζινιανών, των Ενετών, των Οθωμανών, των Άγγλων. Έχουμε πάρει όλες αυτές τις επιρροές και τις έχουμε αφομοιώσει, φτιάχνοντας έτσι τη δική μας μοναδική ταυτότητα -τον δικό μας φακό. Πώς μπορεί να μείνει ένας συγγραφέας ανεπηρέαστος από όλο αυτό; Και μέσα από όλο αυτό -την ξεχωριστή του Ιστορία, την μοναδική του Ταυτότητα, τον δικό του Τόπο- πώς μπορεί ο συγγραφέας να απευθυνθεί και να αγγίξει ένα ευρύτερο, διεθνές κοινό;
Χ.Τ.: Η ανθολογία αυτή, όπως ενημερώθηκα, θα εκδοθεί παγκόσμια από τρεις διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους. Τι σημαίνει αυτό για το συγκεκριμένο αυτό βιβλίο;
Ε.Ι.: Στις αρχές Δεκεμβρίου 2017, η ανθολογία κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό «Little Island Press» ο οποίος προωθεί το βιβλίο στην Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία και στα νησιά του Ειρηνικού. Εντός των ημερών αναμένεται η έκδοση της ανθολογίας από τον εκδοτικό οίκο «Peekash Press» ο οποίος καλύπτει την Καραϊβική, τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και τον Καναδά. Τον Απρίλιο του 2018 αναμένεται η έκδοση της ανθολογίας από τον εκδοτικό «Telegram Books» ο οποίος θα προωθήσει το βιβλίο στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ευρώπη. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ένας από τους βασικούς σκοπούς του Commonwealth Foundation, που δεν είναι άλλος από το να βοηθήσει να ακουστούν οι φωνές λογοτεχνών από όλο τον κόσμο, σε όλο τον κόσμο.
Χ.Τ.: Δώσε όσες άλλες λεπτομέρειες είναι χρήσιμες να γνωρίζει ο αναγνώστης για την Ανθολογία αυτή.
Ε.Ι.: Όπως προανέφερα, την ανθολογία προλογίζει ο Marlon James, ο βραβευμένος με του βραβείο Booker Τζαμαϊκανός συγγραφέας. Τον επίλογο η Sia Figiel, πολυμεταφρασμένη συγγραφέας και ποιήτρια από τη Σαμόα. Την ανθολογία επιμελήθηκε ο Nicholas Laughlin, συντάκτης του Caribbean Review of Books και Caribbean Beat και η Nailah Folami Imoja Βρετανίδα συγγραφέας, περφόρμερ και παιδαγωγός από την Μπαρμπούντα.
Το βιβλίο θα είναι διαθέσιμο από την Amazon από τις 2 Απριλίου 2018.
Χ.Τ.: Όπως ανέφερες, την Ανθολογία προλογίζει ένας σημαντικός συγγραφέας, ο Marlon James, βραβευμένος με Man Booker Prize. Πόσο σημαντικό είναι για σένα ως συγγραφέα το γεγονός αυτό;
Ε.Ι.: Είναι πραγματικά μεγάλη τιμή. Ο Μάρλον Τζέιμς έχει γράψει τα μυθιστορήματα: “John Crow’s Devil” (2005), “The Book of Night Women” (2009) και “A Brief History of Seven Killings” (2014, «Η σύντομη ιστορία επτά φόνων», Αίολος, 2016), με το οποίο κέρδισε το βραβείο Man Booker το 2015. Κριτικοί λογοτεχνίας στις ΗΠΑ χαρακτηρίζουν το βιβλίο αυτό απίθανο και το πιο αυθεντικό μυθιστόρημα των τελευταίων ετών. Είναι μεγάλη τιμή… οι δικές μου λέξεις να βρίσκονται στις ίδιες σελίδες με τις δικές του.
Χ.Τ.: Πώς προέκυψε η ιδέα για το διήγημα με το οποίο έλαβες μέρος στο διαγωνισμό; Πώς θα περιέγραφες με μια σύντομη φράση τη μαγιά του διηγήματός σου αυτού;
Ε.Ι.: Ο αγαπημένος φίλος συγγραφέας Πάνος Ιωαννίδης, πριν από αρκετό καιρό μου χάρισε το βιβλίο «Κάτω από τις Χαρουπιές – Οι Χαμένες Ζωές της Κύπρου», μία έκδοση με φωτογραφίες του Nick Danziger και κείμενο του Rory MacLean, που αποτελεί ένα χρονικό των προσπαθειών των ανασκαφών και εκταφών σε ολόκληρο το νησί, που πραγματοποιούνται για τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση των ανδρών, γυναικών και παιδιών που είναι αγνοούμενοι εδώ και σαράντα ή πενήντα χρόνια.
Oι φωτογραφίες του Danziger, το κείμενο του MacLean αλλά και οι μαρτυρίες των προσώπων που εμπλέκονται στην όλη διαδικασία συγκλονίζουν. Κι έτσι γεννήθηκε η ερώτηση: Μέχρι πού μπορεί να φτάσει μια μητέρα για να προστατεύσει το παιδί της από το τραύμα της απώλειας του πατέρα; Σε ποια άκρα μπορεί να πάει μια μητέρα για να προστατεύσει το παιδί της από το τραύμα του αγνοουμένου πατέρα της; Στη προσπάθειά μου να απαντήσω, κάπως στριμώχτηκε και η Elizabeth Taylor στην ιστορία.
Χ.Τ.: Η δική σου σχέση με τη συγγραφή πώς και πότε ξεκίνησε, και πώς έχει εξελιχθεί μέσα στα χρόνια με την εμπειρία γραφής και την τριβή;
Ε.Ι.: Η σχέση με τη γραφή ξεκινά, θεωρώ, ταυτόχρονα με τη μαγική σχέση με την ανάγνωση. Η ανάγνωση ανοίγει πόρτες σε άλλες ζωές, κόσμους… σε άλλα σύμπαντα. Η γραφή, μου επιτρέπει να φτιάξω τους δικούς μου κόσμους μέσα από την προσπάθεια να κατανοήσω τον δικό μου ή και αυτόν τον κόσμο που μοιραζόμαστε όλοι εμείς. Η ερώτησή σου μου φέρνει στο μυαλό αγαπημένους δασκάλους και δασκάλες που είδαν κάτι στα πρώτα εκείνα δείγματα γραφής στα τετράδια εκθέσεων του γυμνασίου. Οι πρώτες «εκδοτικές» απόπειρες έγιναν χάρη σε αυτούς σε σχολικά περιοδικά, με μικρά ποιήματα και χρονογραφήματα. Οι σπουδές, αρχικά στη λογοτεχνία κι έπειτα στη δημιουργική γραφή, ήταν φυσικό συνεπακόλουθο. Κι όσο πιο εντατική γινόταν η ανάγνωση και η κριτική θεώρηση των λογοτεχνικών κειμένων, τόσο πιο επείγουσα γινόταν και η ανάγκη για εξερεύνηση μέσω της γραφής. Και λέω εξερεύνηση γιατί η λογοτεχνία είναι κυρίως αυτό: ταξίδι σε terra incognita, πάλη με τα ερωτήματα της ζωής, μικρά και μεγάλα.
Χ.Τ.: Με ποιο είδος γραφής προτιμάς να ασχολείσαι;
Ε.Ι.: Έχω γράψει μικρές ιστορίες, νουβέλα, μυθιστόρημα, θέατρο και κάποια ποιήματα που είναι καταδικασμένα να μην τα δει ποτέ κανείς. Αν, αναγκαστικά, πρέπει να βάλω μια ταμπέλα στον εαυτό μου θα έλεγα ότι είμαι πεζογράφος, αλλά όχι αυστηρά πεζογράφος. Στην εποχή που διανύουμε, θα έλεγα ότι τα «είδη» αλληλοεπιδρούν και διαχέονται το ένα μέσα στο άλλο. Ένα ποίημα μπορεί να πάρει τη μορφή πεζού και το αντίστροφο. Μικρές ιστορίες ξετρυπώνουν ανάμεσα στις ατάκες ενός θεατρικού. Τα κρόσσια μιας μικρής ιστορίας εκτείνονται σε πιο μακρές φόρμες. Δεν μπορούμε να το αποφύγουμε. Οι λέξεις φαίνεται να παίρνουν τον έλεγχο.
Χ.Τ.: Τι άλλο έχεις γράψει, εκδώσει, ή δημοσιεύσει;
Ε.Ι.: Μετά από την έκδοση του πρώτου μου βιβλίου, της συλλογής διηγημάτων Cats have it All (Αρμίδα, 2004), μικρές μου ιστορίες έχουν περιληφθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και ανθολογίες στην Κύπρο, στην Ελλάδα. Η ιστορία “Madwoman Story” περιλήφθηκε στην ανθολογία Tell me a Tale στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πρόσφατα η μικρή μου ιστορία «Πλυντήριο» που διακρίθηκε σε διεθνή διαγωνισμό των εκδόσεων Παράξενες Mέρες, έχει μεταφραστεί στα γαλλικά και περιλαμβάνεται στον τόμο Les femmes (se) racontent. Expériences dans les PECO, (Βουκουρέστι, 2017).
Χ.Τ.: Θα ήθελα να μου πεις αν είναι εύκολο να είσαι συγγραφέας όταν, εργαζόμενη ούσα, και δη σε έναν νευραλγικό τομέα, ταυτόχρονα έχεις οικογένεια με παιδιά. Πόσο εφικτό είναι αυτό στην εποχή μας;
Ε.Ι.: Είναι εφικτό και αυταπόδεικτο. Πόσοι άλλωστε είναι οι συγγραφείς οι οποίοι βιοπορίζονται από το λογοτεχνικό τους έργο; Στον Ελληνόφωνο χώρο θα έλεγα ότι μπορεί κανείς να τους μετρήσει στα δάκτυλα του ενός χεριού. Σαφέστατα ο χρόνος για τη δημιουργική σκέψη και συνεπώς για την δημιουργική εργασία είναι πολύτιμος και όταν κανείς εργάζεται για να βιοποριστεί, όταν έχει οικογένεια, παιδιά, αυτός ελαχιστοποιείται. Χρειάζεται πάθος και αυτοπειθαρχία για να παράξει κανείς έργο. Η ρομαντική εικόνα του συγγραφέα που αυτό-απομονώνεται για να γράψει έχει, στην εποχή μας, ξεθωριάσει… Χα! Ίσως όχι μόνο. Καλύτερα θα ήταν να πω ότι οι στάχτες της εικόνας αυτής στροβιλίζονται στον αέρα και χάνονται. Η ζωή σήμερα είναι απαιτητική και οι ρυθμοί της ταχείς. Έχω γράψει στο ωδείο ακούγοντας τις πρώτες εκείνες κακόφωνες δοξαριές του γιου μου, έξω από την αίθουσα μπαλέτου της κόρης μου με ροζ τουτού και μουσικές να πλημμυρίζουν τον χώρο, μέσα στο αυτοκίνητο σε κάποιο πάρκινγκ, σε βιβλιοθήκες, καφέ, στο τραπέζι της κουζίνας.
Άλλωστε η έμπνευση είναι ανάκατη με την καθημερινότητά μας, βρίσκεται στην κάθε μας στιγμή -φτάνει εμείς να την επιδιώκουμε.
Βιογραφικό της συγγραφέως:
Η Ερατώ Ιωάννου είναι Κύπρια συγγραφέας που γεννήθηκε στην Πάφο και ζει στη Λευκωσία. Γράφει τόσο στην Αγγλική όσο και στην Ελληνική. Το πρώτο της βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων Cats Have it All, εκδόθηκε το 2004 από την Αρμίδα. Έκτοτε, η δουλειά της έχει περιληφθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και εκδόσεις στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Τα διηγήματά της “Madwoman Story” (2012) και “Από τον Ένα Μέχρι τον Άλλο Ορίζοντα” (2016), έχουν διακριθεί και έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ελλάδα αντίστοιχα. Το διήγημά της “Something Tiny,” μετά από διάκριση σε διεθνή λογοτεχνικό διαγωνισμό της Κοινοπολιτείας περιλαμβάνεται στην Ανθολογία So Many Islands: Stories from the Caribbean, Mediterranean, Indian and Pacific Oceans, η οποία θα κυκλοφορήσει το Φθινόπωρο από το Commonwealth Foundation.
Η Ερατώ, έχει σπουδάσει Αγγλική Γλώσσα και Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και Δημιουργική Γραφή (MFA in Creative Writing) στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Γουίλμινγκτον (ΗΠΑ). Έχει διδάξει λογοτεχνία στη Σχολή Ανώτερης Εκπαίδευσης Intercollege, στη Λευκωσία. Παράλληλα με την λογοτεχνική της δραστηριότητα, η Ερατώ είναι μαμά, εργαζόμενη, και βοηθός αρχισυντάκτη στο περιοδικό για τις τέχνες και τον πολιτισμό In Focus.