ΕΥΗ ΡΟΥΤΟΥΛΑΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΗ ΡΟΥΤΟΥΛΑ
Τα τελευταία χρόνια συναντώ συνέχεια νέους ανθρώπους που επιθυμούν να εκδώσουν τα πρώτα τους βιβλία. Το άρθρο αυτό αφορά κυρίως αυτούς. Κακά τα ψέματα: όλοι όσοι βρίσκονται στον χώρο του βιβλίου – είτε ως συγγραφείς, είτε ως μεταφραστές, είτε ως επιμελητές – τα γνωρίζουν λίγο πολύ αυτά που θα αναφερθούν εδώ. Αλλά καλό είναι να τα διαβάσουν και αυτοί! Πολλές φορές διαπιστώνω, λόγω της ιδιότητάς μου ως δικηγόρος, ότι γενικά πολλοί από εμάς δεν γνωρίζουμε καλά τα δικαιώματά μας.
Θέλετε λοιπόν να δημοσιεύσετε το πρώτο σας πνευματικό παιδί, είστε εντελώς άγνωστος στον χώρο αυτόν, δεν είστε ηθοποιός, ούτε τραγουδιστής, ούτε πρώην παίκτης ενός… ριάλιτι. Επιθυμείτε διακαώς όμως να δείτε τα γραφόμενά σας στο χαρτί, με ένα ωραίο εξώφυλλο και στη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου. Η πρώτη και η πιο γνωστή έως τώρα λύση, είναι να απευθυνθείτε σε έναν κλασικό, παραδοσιακό εκδοτικό οίκο.
Τα καλά και τα κακά του παραδοσιακού εκδοτικού οίκου. Υπέρ: αν καταφέρετε να ξεχωρίσετε από το πλήθος, όλο το κόστος της έκδοσης και ό,τι αυτή αφορά (επιμέλεια κειμένου, δημιουργία εξωφύλλου, προώθηση, διανομή κλπ) βαραίνει αποκλειστικά τον εκδοτικό οίκο. Θα υπογράψετε ένα συμβόλαιο σύμφωνα με το οποίο ο εκδοτικός οίκος εκμεταλλεύεται τα περιουσιακά οφέλη του πνευματικού σας έργου και εσείς λαμβάνετε τα ποσοστά που έχετε συμφωνήσει στις χρονικές περιόδους που έχετε επίσης συμφωνήσει. Κατά: επειδή ακριβώς ο κλασικός εκδοτικός οίκος αναλαμβάνει το κόστος, παίρνει ταυτόχρονα και το εμπορικό ρίσκο, οπότε λογικά είναι πολύ εκλεκτικός στο τι θα δημοσιεύσει. Αν θεωρήσει ότι το έργο σας δεν είναι εμπορικό, δεν θα αναλάβει και το ρίσκο. Λογικό! Τα χρήματα που θα εισπράξετε και εσείς (τα ποσοστά σας) θα τα λάβετε μόνο αν το βιβλίο πουλήσει. Αλλιώς θα βγείτε και οι δύο χαμένοι. Και κυρίως ο εκδοτικός οίκος που θα χάσει χρήματα.
Λόγω της μεγάλης ποσότητας έργων που αναλαμβάνει να αξιολογήσει ένας παραδοσιακός εκδοτικός οίκος, θα καθυστερήσει να σας απαντήσει και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να σας απορρίψει (δεν θα απορρίψει εσάς, αλλά το συγκεκριμένο έργο, όχι επειδή δεν είναι καλό αλλά επειδή σύμφωνα με τα κριτήρια της εποχής, δεν θα πουλήσει τόσο καλά. Θυμηθείτε πόσα πασίγνωστα έργα απορρίφθηκαν αρχικά από πολλούς παραδοσιακούς εκδοτικούς οίκους!). Συνήθως θα λάβετε μια τυποποιημένη απορριπτική απάντηση, σε δε άλλες περιπτώσεις θα λάβετε μία ειλικρινή και ευγενική απάντηση από έναν πραγματικό εκδότη με ηθική.
Ας περάσουμε τώρα στις άλλες λύσεις που έχετε, από τη στιγμή που θέλετε οπωσδήποτε να δείτε το βιβλίο σας σε έντυπη μορφή. Τα τελευταία χρόνια ήρθε στην Ελλάδα ένα φαινόμενο που υπήρχε στο εξωτερικό εδώ και πολλά χρόνια. Αργά η γρήγορα όλα έρχονται και σε εμάς (τα καλά και τα κακά!) Είναι ένας εκδοτικός οίκος νέας μορφής που παγκοσμίως ονομάζεται «επιδοτούμενος» εκδοτικός οίκος ή αλλιώς «εκδοτικός οίκος ματαιοδοξίας». Τι γίνεται εδώ και ποιες οι διαφορές του με τον κανονικό εκδοτικό οίκο; Πρώτον: Οι λεγόμενοι επιδοτούμενοι εκδοτικοί οίκοι ποτέ δεν διαφημίζονται ως τέτοιοι. Στην αγορά οι περισσότεροι από αυτούς είναι γνωστοί αφού όλα μαθαίνονται αργά η γρήγορα. Αλλά συνέχεια εμφανίζονται νέοι και σε κάθε περίπτωση μην περιμένετε από αυτό το άρθρο να σας πει τα ονόματά τους. Θα τα ανακαλύψετε μόνοι σας όταν γνωρίζετε τα χαρακτηριστικά τους.
Αυτά που λέω είναι προϊόν πείρας: όταν ξεκίνησα δεν είχα κανέναν να με συμβουλεύσει. Ό,τι κι αν διαλέξετε, ό,τι κι αν σας τύχει, καλή επιτυχία!
Ο συγγραφέας πάντα καταβάλει το κόστος της έκδοσης κι αυτό σημαίνει ότι ο επιδοτούμενος εκδοτικός οίκος δεν αναλαμβάνει το ρίσκο, οπότε έχει τη δυνατότητα να μην σας αρνηθεί την έκδοση του έργου σας, να αποφασίσει γρήγορα (αφού δεν έχει τίποτα να χάσει απολύτως) και να προχωρήσει εξίσου γρήγορα στην έκδοση. Το ποσό που συνήθως καταβάλετε καλύπτει όλα τα έξοδα της έκδοσης, οπότε εσείς είστε ευχαριστημένοι αφού βλέπετε το έργο σας εκτυπωμένο και ο εκδοτικός είναι επίσης ευχαριστημένος αφού έχει προπληρωθεί για την έκδοση. Πώς θα δικαιολογήσουν τα χρήματα που σας ζητούν; Με πολλούς και διαφόρους τρόπους: έξοδα εκτύπωσης, συνεισφορά στο κόστος (δεν πρόκειται περί συνεισφοράς, αλλά περί ολικής κάλυψης των εξόδων, αφού εσείς χρηματοδοτείτε αποκλειστικά το έργο σας), έξοδα επιμέλειας (σύμφωνα με αυτούς τους εκδοτικούς, όλα μα όλα τα έργα χρήζουν επιμέλειας!), έξοδα δημιουργίας εξωφύλλου (συνήθως τα εξώφυλλα κατασκευάζονται σε έναν υπολογιστή από άτομο που γνωρίζει τις ελάχιστες γνώσεις γραφιστικής ή αγοράζονται φωτογραφίες που διατίθενται σε παγκόσμιες σελίδες και το κόστος της κάθε φωτογραφίας είναι μόλις 2 λίρες!), απόκτηση ISBN (διατίθεται δωρεάν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό), χορήγηση αντιτύπων στην Εθνική Βιβλιοθήκη (είναι υποχρεωμένοι, σύμφωνα με το νόμο, να χορηγήσουν δύο αντίτυπα στην Εθνική Βιβλιοθήκη κι επιπλέον είναι ανέξοδο). Υπέρ: θα εκδοθεί σίγουρα το βιβλίο σας άμεσα και θα έχετε την ικανοποίηση της ματαιοδοξίας σας ( όλοι όσοι θέλουμε να δημοσιεύσουμε τα έργα μας είμαστε ματαιόδοξοι, δεν το λέω για να θίξω κάποιον, γιατί και εγώ έτσι ένιωθα όταν ήθελα να εκδώσω το πρώτο μου βιβλίο. Εξού και η ονομασία αυτών των εκδοτικών οίκων.) Κατά: θα επιβαρυνθείτε με όλο το κόστος και φυσικά δεν είναι ποτέ σίγουρο αν και πότε θα λάβετε τα ποσοστά που έχετε συμφωνήσει, αφού ο εκδοτικός έχει ήδη πληρωθεί και δεν θα ενδιαφερθεί το ίδιο όσο ο παραδοσιακός εκδοτικός οίκος για την προώθησή του. Το αντίθετο, θα ενδιαφερθεί να εκδώσει νέα βιβλία για να λάβει και άλλα χρήματα από νέους συγγραφείς κι έτσι να κυλάει το νερό στ’ αυλάκι του. Ακόμη κι αν λάβετε τα ποσοστά σας, δεν θα είναι κέρδος αλλά μικρή επιστροφή των χρημάτων που έχετε προκαταβάλει.
Επειδή όλα στην αγορά είναι γνωστά, οι άνθρωποι του χώρου δεν σέβονται αυτούς τους εκδοτικούς οίκους και κατ’ επέκταση δεν σέβονται τόσο πολύ ούτε τους συγγραφείς που κατέβαλαν χρήματα για να δημοσιεύσουν το έργο τους. Παρά την καταβολή του κόστους από εσάς, θα υπάρχει ένα δεσμευτικό συμβόλαιο που θα σας δεσμεύει δυσανάλογα συνήθως αυτών που εσείς έχετε δώσει. Γιατί όλες οι συμβάσεις ναι μεν είναι ελεύθερες βουλήσεως, αλλά δεν πρέπει να είναι καταχρηστικές. Πρέπει να στηρίζονται στο πολύ απλό «δούναι και λαβείν». Σκοπός λοιπόν είναι να μην υπάρχει μόνο το δούναι. Σε κάθε περίπτωση, οι επιδοτούμενοι εκδοτικοί οίκοι είναι μια μεσοβέζικη λύση για κάποιον που είναι ανυπόμονος και θέλει να δει το πρώτο του πνευματικό παιδί άμεσα δημοσιευμένο, για κάποιον που έχει τα χρήματα να σπαταλήσει, για κάποιον που ενδιαφέρεται για μια έκδοση ενός βιβλίου που λογικά δεν θα έχει εμπορική επιτυχία (το παιδικό μας λεύκωμα, συνταγές της γιαγιάς μου, ιστορία του χωριού μας κλπ). Ένας τελευταίος τρόπος για να ξεχωρίσετε εύκολα αυτούς τους εκδοτικούς οίκους είναι ότι δεν εκδίδουν σχεδόν ποτέ έργα ξένων συγγραφέων. Καταλαβαίνετε μόνοι σας τον λόγο!
Και ερχόμαστε τώρα στην αυτοέκδοση. Και εδώ τα πράγματα είναι λίγο μπερδεμένα, γιατί υπάρχουν κάποιοι εκδοτικοί οίκοι που αυτοδιαφημίζονται ότι σας βοηθούν στην αυτοέκδοση. Οι συγκεκριμένοι οίκοι εν αντιθέσει με τους προηγούμενους (τους επιδοτούμενους), δεν κρύβουν την πραγματικότητα, αλλά ζητάνε χρήματα πάλι από εσάς για τα έξοδα της έκδοσης (για τη δημιουργία εξωφύλλου, για τη χορήγηση ISBN κλπ). Συνήθως αυτοί οι εκδοτικοί οίκοι σας παρουσιάζουν συγκεκριμένα πακέτα με το τι ακριβώς θα σας προσφέρουν (προώθηση, διανομή, εξώφυλλο). Τα πράγματα εδώ είναι λίγο πιο ξεκάθαρα από την προηγούμενη κατηγορία, αφού καλείστε να καταβάλετε ποσά για συγκεκριμένες υπηρεσίες. Υπέρ: τα ποσοστά σας είναι ιδιαίτερα μεγάλα, καθώς φτάνουν το 70% όταν στους προηγούμενους δύο τύπους εκδόσεων συνήθως δεν ξεπερνούν το 10% ή το 15%. Με άλλα λόγια, άμεση έκδοση και πιο ξεκάθαρη αντιμέτωπισή σας. Κατά: Το κόστος πάλι είναι όλο δικό σας (βέβαια εδώ μπορείτε να κάνετε πιο γρήγορη ίσως απόσβεση του κεφαλαίου σας). Η φήμη της αυτοέκδοσης πάλι δεν είναι καλή για τη μελλοντική καριέρα σας. Οι λεγόμενοι μπλόγκερς, βιβλιοκριτικοί κλπ θα παραδεχτούν δύσκολα τη δουλειά σας.
Φυσικά υπάρχει και η αυτοέκδοση χωρίς την ανάμειξη κάποιου εκδοτικού οίκου. Υπάρχουν πολλές πλατφόρμες εντελώς δωρεάν που θα σας προσφέρουν ένα format κειμένου, ένα στήσιμο του βιβλίου σας. Θα ψάξετε μόνοι σας για το εξώφυλλο (όπως έγραψα πιο πάνω, υπάρχουν δεκάδες σελίδες με δωρεάν ή σχεδόν δωρεάν φωτογραφίες στο διαδίκτυο, υπάρχουν φίλοι σας φωτογράφοι, ζωγράφοι, σκιτσογράφοι που ενδεχομένως μπορούν να σας βοηθήσουν) και θα κάνετε μόνοι σας την επιμέλεια (ή με τη βοήθεια ενός καλού φιλολόγου). Δεν θα σας δεσμεύει κανένα συμβόλαιο, ενώ παράλληλα όλα τα ενδεχόμενα κέρδη είναι δικά σας. Όπως επίσης και όλο το κουράγιο να παλέψετε σε έναν δύσκολο εμπορικό κόσμο. Αν έχετε ελεύθερο χρόνο, αν είστε ιδιαίτερα κοινωνικός, αν θέλετε να ζήσετε το όνειρο χωρίς να καταβάλετε πολλά χρήματα, καλή επιτυχία!
Κλείνοντας αυτό το άρθρο, θέλω να σας πω ότι η υποφαινόμενη έχω εκδώσει βιβλία και με τους τρεις ανωτέρω τρόπους. Αυτά που λέω είναι προϊόν πείρας: όταν ξεκίνησα δεν είχα κανέναν να με συμβουλεύσει. Ό,τι κι αν διαλέξετε, ό,τι κι αν σας τύχει, καλή επιτυχία! Πάνω από όλα, να θυμάστε ότι τα πνευματικά δικαιώματα παραμένουν πάντα δικά σας, καθώς αυτό που δίνετε είναι η οικονομική τους εκμετάλλευση για συγκεκριμένες συνθήκες (χρόνο, τόπο κλπ). Επίσης, ναι μεν οι συμβάσεις είναι προϊόν ελεύθερης βούλησης των συμβαλλομένων αλλά υπάρχουν και αρκετοί λόγοι που λύνονται πριν την ώρα τους, όταν δεν τηρούνται τα συμφωνηθέντα, όταν υπάρχουν καταχρηστικοί όροι κλπ. Και πάνω από όλα, ας χαρείτε το ταξίδι χωρίς κομπασμούς και με αυτογνωσία. Πιστέψτε στο όνειρό σας αλλά μην δώσετε το δικαίωμα στον κάθε επιτήδειο να σας εκμεταλλευτεί.